ขณะที่สังคมกำลังให้ความสนใจกับกลุ่มนายทุนจีนที่เข้ามาประกอบธุรกิจสีเทาในประเทศไทย กรณี “ตู้ ห่าว” ซึ่งได้สัญชาติไทยในเวลาอันรวดเร็ว
.
ขณะเดียวกัน ผู้เฒ่าจีนไร้สัญชาติซึ่งเป็นชนกลุ่มน้อยตามแนวชายแดน ต้องใช้ระยะเวลาในการขอแปลงสัญชาติยาวนานมากกว่าสิบปี จนบางรายต้องเสียชีวิตไปก่อนได้รับสัญชาติไทย
.
The Active ได้พบกับ “กลุ่มผู้เฒ่าจีนยูนาน” ที่เคยช่วยไทยสู้รับกับกลุ่มจีนคอมนิวนิสต์ พวกเขาคือ “อดีตทหารจีนคณะชาติ” ปัจจุบันตั้งถิ่นฐานอยู่บริเวณดอยแม่สลอง อ.แม่ฟ้าหลวง จ.เชียงราย ยังตกหล่นไม่ได้สัญชาติไทย