‘มันนิ : เรื่องเล่าจากเขาบรรทัด’ : เปิดโลกวิถีชนป่า และ เราในโลกใบเดียวกัน

ชวนทำความรู้จัก วิถี ภูมิปัญญาคนกับป่า ชาติพันธุ์มันนิ กลุ่มภูผาเพชร หวังสร้างการรับรู้ อยู่ร่วมอย่างเข้าใจ ในสังคมที่มีความหลากหลาย

เมื่อเร็ว ๆ นี้ “Save the Earth Cinematography” โดยการสนับสนุนจากกองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ จัดงานพรีเมียร์เปิดตัวซีรีส์สารคดี “มันนิ – เรื่องเล่าจากเขาบรรทัด” ที่โรงเรียนบ้านป่าพน อ.มะนัง จ.สตูล โดยนำผลงานจาก “The Maniq People Archive” ซึ่งบันทึกเรื่องราวของชาวมันนิ กลุ่มภูผาเพชรต่อเนื่องมากว่า 15 ปี มาจัดฉายสู่สายตาชุมชนชาวมันนิ นักท่องเที่ยว เครือข่ายชาวมันนิ และนักวิชาการ กว่า 700 คน

ทั้งนี้ได้ฉายหนังกลางแปลง ซีรีส์สารคดี 2 ตอน จากทั้งหมด 6 ตอน ได้แก่ ตอนที่ 1 “หมู่บ้านในป่าใหญ่” (ชาวมันนิคือใคร มาจากไหน) และ ตอนที่ 3 “น้ำคือชีวิต” (น้ำจากชั้นหิน น้ำซับจากดิน น้ำจากเถาวัลย์ น้ำจากไผ่ หามากินได้อย่างไร) ซึ่งได้รับเสียงชื่นชมอย่างล้นหลาม ทั้งจากชาวมันนิ นักวิชาการ และผู้เข้าร่วมงาน

โดยเฉพาะข้อมูลใหม่ ๆ เกี่ยวกับวิถีชีวิต ภูมิปัญญาการหาน้ำ ประวัติศาสตร์ ตำนานความเชื่อ และการเล่าเรื่องผ่านมุมมองของคนนอกป่าที่ได้เข้าไปเรียนรู้และเติบโตกับชาวมันนิมากว่าสิบปี ทำให้ผู้ชมเห็นถึงความเป็นมนุษย์ของชาวมันนิได้อย่างลึกซึ้งและน่าตื่นตาตื่นใจ

กฤตานนท์ ทศกูล ผู้กำกับสารคดี เปิดเผยว่า ตั้งใจผลิตซีรีส์สารคดีเรื่องนี้อย่างมาก ได้เตรียมการเก็บข้อมูลและบันทึกภาพมาหลายปีแล้ว ชาวมันนิกลุ่มภูผาเพชร ได้มอบโอกาสอันหาได้ยากยิ่งในการให้เข้าไปเรียนรู้โลกของพวกเขา ความอัศจรรย์ที่ได้เจอในผืนป่าเหล่านั้น ทำให้อยากบันทึก และถ่ายทอดออกมา ก่อนที่ภูมิปัญญาและองค์ความรู้หลาย ๆ อย่าง จะสูญหายไป

“ขอบคุณกองทุนสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ ที่ให้ทุนสนับสนุนให้ความตั้งใจของผมนั้นเป็นจริง”

กฤตานนท์ ทศกูล

ขณะที่ ตุ้ย ศรีมะนัง ชาวมันนิกลุ่มภูผาเพชร บอกหลังจากได้รับชมสารคดีดังกล่าว ซึ่งเป็นในช่วงที่พวกเขาอพยพโยกย้ายอยู่ในป่าเมื่อหลายปีก่อน::

“เราดูแล้ว เราชอบมาก เราคิดถึงตอนนั้นมาก อยากย้อนกลับไปตอนนั้น”

ตุ้ย ศรีมะนัง

งานครั้งนี้ไม่เพียงแต่เป็นเวทีฉายสารคดีเท่านั้น แต่ยังเป็นพื้นที่ให้ นักวิชาการ หน่วยงานท้องถิ่น ผู้ประกอบการนักศึกษา นักวิจัย และนักท่องเที่ยวทั้งไทยและมาเลเซีย แลกเปลี่ยนความรู้ สร้างเครือข่าย และเปิดมุมมองใหม่ ๆ เกี่ยวกับงานวิจัยและการอนุรักษ์วัฒนธรรมของชาวมันนิ รวมทั้ง เวทีเสวนาจากนักวิชาการหลายสาขาในหัวข้อ “เราในโลกใบเดียวกัน” ที่หวังสร้างการรับรู้ อยู่ร่วมอย่างเข้าใจ ในสังคมที่มีความหลากหลายของกลุ่มชาติพันธุ์

“งานออกมาสวยงามมาก โรงเรียนไม่เคยทราบมาก่อน ว่าก่อนที่เด็กๆ ชาวมันนิจะมาเข้าเรียนที่โรงเรียน พวกเขาอยู่กันอย่างไรในป่า แม้แต่เจ้าหน้าที่ป่าไม้ กำนัน ผู้ใหญ่บ้านที่นั่งชมสารคดีอยู่ด้วยกันก็ได้เห็นมุมมองใหม่ ๆ ของชาวมันนิ เราเคยเข้าใจว่าพวกเขาน่าสงสาร แต่เราได้เห็นแล้วว่าพวกเขาก็อยู่มีความสุขดีในป่า”

กมลดา พิทักษ์คัคนานต์ ผอ.โรงเรียนบ้านป่าพน

“เป็นเรื่องน่ายินดีที่ได้เห็นเด็กมันนิได้เรียนหนังสือในโรงเรียนของชุมชน โดยยังไม่ทิ้งป่า และครอบครัวได้ทำกินได้โดยไม่ทิ้งโรงเรียน”

รศ.บัณฑิต ไกรวิจิตร นักมนุษยวิทยา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ที่ปรึกษาสารคดี

“เราควรเรียนรู้วิถีชาวมันนิอย่างเข้าใจ และไม่ควรนำกรอบวิธีคิดของเราไปครอบงำชาวมันนิ ให้พวกเขาได้มีโอกาสเลือกเอง สารคดีได้นำเสนอวิถีชีวิตของพวกเขาได้อย่างงดงาม งานนี้ให้คะแนเต็มสิบ หากมีครั้งถัดไปอยากให้ชาวมันนิได้มาร่วมพูดคุยแบ่งปันในวงเสวนาด้วย”

Mary Peterson นักภาษาศาสตร์ผู้ศึกษาภาษาที่กำลังจะสูญหายไปของชาวกันซิว

ภายในงานยังมีการแสดงดนตรีโฟล์กซอง เพื่อสิ่งแวดล้อมจากศิลปินท้องถิ่น และเครือข่ายชาวปกาเกอะญอ รวมถึงการแสดงดนตรีโบราณของชาวมันนิ 2 ชนิด พร้อมขับร้อง รวมทั้งการแสดงของนักเรียนโรงเรียนบ้านป่าพนที่มีเด็ก ๆ ชาวมันนิในโรงเรียนร่วมแสดง ถ่ายทอดความงดงามของการอยู่ร่วมกันท่ามกลางความแตกต่างในสังคมเดียวกันได้อย่างงดงาม

พร้อมทั้งยังมีกิจกรรมสร้างสรรค์จากหน่วยงานท้องถิ่น เครือข่ายศิลปิน เครือข่ายมันนิ และธุรกิจท้องถิ่นมากมาย อาทิ กิจกรรมทำขนมพื้นบ้าน เช่น กวยเปต รังต้อ และโรตีร่างแห จากชุมชนท่ายาง และมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี

นอกจากนั้นยังเปิดตลาดนัดผลิตภัณฑ์มันนิ จาก 5 กลุ่ม เช่น ตะกร้าจักสาน, สมุนไพร และหัตถกรรมไม้กวาด ที่สนับสนุนโดยผู้ประกอบการร้านอาหาร ร้านกาแฟ รีสอร์ทหลายแห่ง นิทรรศการภาพถ่าย ลานดริฟกาแฟ กิจกรรมผ้ามัดย้อมโดยวิสาหกิจชุมชนภูผาเพชร ตลอดจนการจัดแสดงผลงานศิลปะและนิทรรศการเกี่ยวกับอุทยานธรณีโลกสตูลและลานหินป่าพน จากกรมทรัพยากรธรณี เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาบรรทัด และโรงเรียนบ้านป่าพน

“กิจกรรมต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น หวังเกิดแรงบันดาลใจ และการต่อยอด ที่สะท้อนการรื้อฟื้นภูมิปัญญาท้องถิ่นของชาวมันนิ การสร้างเครือข่ายนักทำสารคดีมืออาชีพและสมัครเล่นจากไทยและมาเลเซีย และการเสริมสร้างความเข้าใจของสังคมที่มีต่อชาวมันนิ ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงพลังของสื่อสร้างสรรค์ที่เชื่อมโยงผู้คนและวัฒนธรรมเข้าด้วยกัน”

กฤตานนท์ ทศกูล ผู้กำกับสารคดี ฝากทิ้งท้าย

สำหรับซีรีส์สารคดี “มันนิ – เรื่องเล่าจากเขาบรรทัด” ทั้ง 6 ตอน คุณผู้ชมที่สนใจสามารถติดตามได้ทาง VIPA Thai PBS โดยจะลงสตรีมมิ่งทาง VIPA ปลายปีนี้