เรื่องราวปัญหาตรงชายแดนไทย-กัมพูชา อาจกำลังตอกย้ำให้ชัดเจนขึ้นเรื่อย ๆ ว่า แท้จริงแล้วปมพิพาทอาจลุกลามมาจากเกมแตกหักกันของ 2 ตระกูลการเมืองไทย-กัมพูชา แต่ตลอดช่วงเวลาร่วมเดือนของข้อพิพาทดังกล่าว แน่นอนว่าคนที่รับกรรมหนีไม่พ้นชาวบ้านตามแนวชายแดน
The Active ลงพื้นที่ ชุมชนสายโท 4 ใต้ อ.บ้านกรวด จ.บุรีรัมย์ ซึ่งเป็นนิคมสร้างตนเอง ที่ตั้งขึ้น เมื่อปี 2523 ภายหลังจากเกิดเหตุการณ์สู้รบตามแนวชายแดนไทย-กัมพูชา โดยทางการไทยจัดตั้งชุมชนนี้ขึ้นใหม่ เพื่อรวบรวมผู้คนจากหลายพื้นที่หลายจังหวัดในภาคอีสาน ภายใต้โครงการ “หมู่บ้านป้องกันตนเองชายแดนไทย-กัมพูชา” (ปชด.) เพื่อเชื่อมความสัมพันธ์กับกัมพูชามาตั้งแต่ตอนนั่น
แม้ชาวบ้านที่นี่ยังใช้ชีวิตตามวิถีปกติ ไม่พบเห็นท่าทีที่หวาดกลัวต่อสถานการณ์ขัดแย้งของ 2 ประเทศ แต่พวกเขาก็ยอมรับว่า ไม่ประมาทต้องติดตามข่าวสารมาตลอด เพราะหากเกิดเหตุสุดวิสัย เกิดการปะทะกันขึ้น ก็ต้องพร้อมอพยพไปยังที่ปลอดภัยได้ทุกเมื่อ
ชาวบ้านที่นี่ บอกด้วยว่า กรณีการสั่งปิดด่านชายแดนสำหรับเขาแล้ว อาจไม่ได้รับผลกระทบมากนัก เพราะรายได้หลักของชาวบ้านส่วนใหญ่ มาจากอาชีพทำเกษตร ทำสวนยางพารา ไม่ได้ค้าขายในตลาดชายแดน ผู้คนจึงยังคงไปสวน ไปไร่ เลี้ยงสัตว์ กันตามปกติ
แต่ถึงอย่างนั้นสถานการณ์ที่สุ่มเสี่ยงตรงแนวชายแดน ก็ทำให้การทำมาหากินช่วงนี้มีข้อจำกัดอยู่บ้าง อย่างการไปกรีดยาง โดยเฉพาะพื้นที่สวนยางที่อยู่อยู่บริเวณใกล้ชายแดน หรือพื้นที่ติดกับรั้วกั้นตรงชายแดน ซึ่งยางต้องกรีดช่วงเวลากลางคืน หรือเช้ามืด ก็ทำให้ชาวบ้าน กังวลถึงความปลอดภัยอยู่บ้าง
ชาวบ้าน คาดหวังความชัดเจนการแก้ไขปัญหาข้อพาทชายแดน ให้เกิดขึ้นโดยเร็ว หากจะเจรจาก็ต้องเร่งคุยกันให้ได้ข้อสรุป ตรงกันข้ามหากข้อพิพาทเลยเถิดไปถึงการปะทะกันก็ขอให้ทางการแจ้งเตือนชาวบ้านอย่างทันท่วงทีเพื่อจะได้พร้อมอพยพ
อย่างในเวลานี้ชาวบ้านบางส่วนก็ทยอยออกจากชุมชนไปบ้างแล้ว เช่น กลุ่มเปราะบาง ผู้สูงอายุ เริ่มไปพักกับญาติในต่างจังหวัด ขณะที่เด็ก ๆ ก็ได้ซักซ้อมอพยพกันแล้วด้วย
แม้หลายคนกังวลเรื่องการสู้รบ แต่สำหรับชาวบ้านที่นี่ บางส่วนเห็นว่า ถ้าต้องไปถึงขั้นนั้น ก็อยากให้ชัดเจนไปเลย พวกเขาจะได้จัดการชีวิตได้ถูก เพราะหากยิ่งปล่อยให้สถานการณ์ตึงเครียดทอดยาวออกไปเรื่อย ๆ นอกจากชาวบ้านจะสูญเสียรายได้ ยังทำให้พวกเขาอยู่ในภาวะหวาดระแวง กระทบต่อสุขภาพจิตได้
“เราเข้าใจว่าคนเมืองกังวลและกลัวการสู้รบ ซึ่งคุณก็กินข้าวอิ่มนอนหลับ แต่พวกเราที่อยู่ชายแดนกินข้าวไม่อิ่มนอนไม่หลับเพราะหวาดระแวง ไม่รู้จะสั่งอพยพตอนไหน อีกทั้งหากยืดระยะเวลาแก้ปัญหาออกไปอีก เราจะสูญเสียรายได้ และสภาพจิตใจอาจจะหนักไปกว่านี้”
The Active ลงพื้นที่ ชุมชนสายโท 4 ใต้ อ.บ้านกรวด จ.บุรีรัมย์ ซึ่งเป็นนิคมสร้างตนเอง ที่ตั้งขึ้น เมื่อปี 2523 ภายหลังจากเกิดเหตุการณ์สู้รบตามแนวชายแดนไทย-กัมพูชา โดยทางการไทยจัดตั้งชุมชนนี้ขึ้นใหม่ เพื่อรวบรวมผู้คนจากหลายพื้นที่หลายจังหวัดในภาคอีสาน ภายใต้โครงการ “หมู่บ้านป้องกันตนเองชายแดนไทย-กัมพูชา” (ปชด.) เพื่อเชื่อมความสัมพันธ์กับกัมพูชามาตั้งแต่ตอนนั่น
แม้ชาวบ้านที่นี่ยังใช้ชีวิตตามวิถีปกติ ไม่พบเห็นท่าทีที่หวาดกลัวต่อสถานการณ์ขัดแย้งของ 2 ประเทศ แต่พวกเขาก็ยอมรับว่า ไม่ประมาทต้องติดตามข่าวสารมาตลอด เพราะหากเกิดเหตุสุดวิสัย เกิดการปะทะกันขึ้น ก็ต้องพร้อมอพยพไปยังที่ปลอดภัยได้ทุกเมื่อ
ชาวบ้านที่นี่ บอกด้วยว่า กรณีการสั่งปิดด่านชายแดนสำหรับเขาแล้ว อาจไม่ได้รับผลกระทบมากนัก เพราะรายได้หลักของชาวบ้านส่วนใหญ่ มาจากอาชีพทำเกษตร ทำสวนยางพารา ไม่ได้ค้าขายในตลาดชายแดน ผู้คนจึงยังคงไปสวน ไปไร่ เลี้ยงสัตว์ กันตามปกติ
แต่ถึงอย่างนั้นสถานการณ์ที่สุ่มเสี่ยงตรงแนวชายแดน ก็ทำให้การทำมาหากินช่วงนี้มีข้อจำกัดอยู่บ้าง อย่างการไปกรีดยาง โดยเฉพาะพื้นที่สวนยางที่อยู่อยู่บริเวณใกล้ชายแดน หรือพื้นที่ติดกับรั้วกั้นตรงชายแดน ซึ่งยางต้องกรีดช่วงเวลากลางคืน หรือเช้ามืด ก็ทำให้ชาวบ้าน กังวลถึงความปลอดภัยอยู่บ้าง
ชาวบ้าน คาดหวังความชัดเจนการแก้ไขปัญหาข้อพาทชายแดน ให้เกิดขึ้นโดยเร็ว หากจะเจรจาก็ต้องเร่งคุยกันให้ได้ข้อสรุป ตรงกันข้ามหากข้อพิพาทเลยเถิดไปถึงการปะทะกันก็ขอให้ทางการแจ้งเตือนชาวบ้านอย่างทันท่วงทีเพื่อจะได้พร้อมอพยพ
อย่างในเวลานี้ชาวบ้านบางส่วนก็ทยอยออกจากชุมชนไปบ้างแล้ว เช่น กลุ่มเปราะบาง ผู้สูงอายุ เริ่มไปพักกับญาติในต่างจังหวัด ขณะที่เด็ก ๆ ก็ได้ซักซ้อมอพยพกันแล้วด้วย
แม้หลายคนกังวลเรื่องการสู้รบ แต่สำหรับชาวบ้านที่นี่ บางส่วนเห็นว่า ถ้าต้องไปถึงขั้นนั้น ก็อยากให้ชัดเจนไปเลย พวกเขาจะได้จัดการชีวิตได้ถูก เพราะหากยิ่งปล่อยให้สถานการณ์ตึงเครียดทอดยาวออกไปเรื่อย ๆ นอกจากชาวบ้านจะสูญเสียรายได้ ยังทำให้พวกเขาอยู่ในภาวะหวาดระแวง กระทบต่อสุขภาพจิตได้
“เราเข้าใจว่าคนเมืองกังวลและกลัวการสู้รบ ซึ่งคุณก็กินข้าวอิ่มนอนหลับ แต่พวกเราที่อยู่ชายแดนกินข้าวไม่อิ่มนอนไม่หลับเพราะหวาดระแวง ไม่รู้จะสั่งอพยพตอนไหน อีกทั้งหากยืดระยะเวลาแก้ปัญหาออกไปอีก เราจะสูญเสียรายได้ และสภาพจิตใจอาจจะหนักไปกว่านี้”
