หากเรายืนอยู่ ณ จุดหนึ่งในอนาคต เรามองเห็นชีวิตของเราเองเป็นอย่างไร ทำอย่างไรจึงจะเป็นเช่นนั้นได้
นี่คือโจทย์คำถามที่นำไปใช้ค้นหาภาพอนาคตของประเทศไทย ในปี 2575 หรือในอีก 10 ปีข้างหน้า
ไทยพีบีเอสและองค์กรเครือข่าย ร่วมกันสร้างพื้นที่สนทนากับประชาชนใน 8 พื้นที่/ภูมิภาค ซึ่งมีคนเข้าร่วมกว่า 400 คน และแบบสอบถามออนไลน์ที่มีผู้ตอบประมาณ 2,000 คน รวมทั้งการจัดเวทีนโยบายต่าง ๆ อีกมากกว่า 10 ครั้ง ใน 6 กลุ่มประเด็น คือ เศรษฐกิจ สังคม สุขภาพ การศึกษา รัฐ-การปกครอง และสิ่งแวดล้อม ซึ่งมีคณะทำงานวิชาการร่วมสังเกตการณ์ จัดเก็บข้อมูลทั้งเชิงคุณภาพและปริมาณ นำมาวิเคราะห์ข้อมูลเบื้องต้น
จากการรับฟังเสียงและความต้องการของผู้เข้าร่วมดังกล่าว สามารถพัฒนาและถ่ายทอดออกมาเป็น “ภาพอนาคตประเทศไทย” 3 แนวทาง สะท้อนภาพเชิงสัญลักษณ์ของต้นไม้ 3 ฉากทัศน์
ใต้ร่มเงา – เดี่ยวโดดเด่น – ร่วมเกื้อกูล
ภายใต้เวลาที่จำกัด ภาพอนาคตทั้ง 3 ฉากทัศน์นี้ อาจจะยังไม่สมบูรณ์ในเชิงวิชาการ แต่ก็น่าจะเป็นจุดเริ่มต้นของการสร้างบทสนทนาในสังคม ต่อเนื่องอย่างกว้างขวางเกี่ยวกับอนาคตของทุกคน เพื่อช่วยกันสร้างระบบนิเวศทางการเมืองและสังคม ในการนำประเทศไทยไปสู่อนาคตที่มีฉันทามติร่วมกัน
ฉากทัศน์ 1 – ใต้ร่มเงา
ประเทศไทยอีก 10 ปีข้างหน้า เปรียบเหมือนสังคมที่มีต้นไม้ใหญ่แผ่กิ่งก้านกว้างใหญ่ไพศาล ให้ร่มเงา สรรพชีวิตได้พึ่งพาอาศัย แต่กิ่งใบที่แผ่ขยายสร้างร่มเงาปกคลุมเป็นวงกว้างกลับส่งผมให้ต้นไม้เล็ก ๆ ไม่สามารถงอกงามได้ เปรียบเหมือนประชาชนและท้องถิ่นต่างๆ ที่ไม่เติบโตภายใต้รัฐส่วนกลาง ที่ทำหน้าที่ปกครองดูแลประชาชนด้วยความปรารถนาดี แม้จะมีพันธุ์ไม้บางชนิดเกาะเกี่ยวเติบโตเป็นกาฝากอาศัยอาหารจากกิ่งก้านและลำต้น แต่ความเป็นไปของระบบนิเวศทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นระบบการศึกษา เศรษฐกิจ ระบบสุขภาพ การบริหารท้องถิ่น การทุจริตคอร์รัปชัน นลฯ ก็จะขึ้นอยู่กับความั่นคงและการอยู่รอดของต้นไม้ใหญ่เท่านั้น
ฉากทัศน์ 2 – เดี่ยวโดดเด่น
ประเทศไทยในอีก 10 ปีข้างหน้า เปรียบเสมือนต้นไม้เศรษฐกิจเชิงเดี่ยวที่เติบโตอย่างโดดเด่น แบบ “ต่างคนต่างโต” บนพื้นดินที่ไม่อุดมสมบูรณ์ ไม่มีธาตุอาหารธรรมชาติจากระบบนิเวศที่หลากหลาย ทำให้แต่ละต้นต้องหยั่งรากแย่งสารอาหาร ลำต้นเร่งความสูงแข่งกันเพื่อรับแสง มีเพียงต้นไม้ที่แข็งแรงเท่านั้น ที่สามารถอยู่รอด สูงใหญ่ โดดเด่น ขณะที่บางต้นก็พยายามเอาตัวรอดด้วยวิธีการเฉพาะตน ซึ่งต้นที่ไม่แข็งแรง ก็ต้องเหี่ยวเฉา ล้มตายไป เปรียบเหมือนสังคมไทยจะมีเพียงกลุ่มคนที่ถูกเลือก หรือ แข็งแรงเท่านั้น ที่จะเติบโตได้ ขณะที่พืชพรรณอื่นๆ อีกมากมายยากที่จะอยู่ร่วมและอยู่รอดได้ ที่
ฉากทัศน์ 3 – ร่วมเกื้อกูล
ประเทศไทยในอีก 10 ปีข้างหน้า เปรียบเหมือนป่าไม้ 5 ระดับ เป็นระบบนิเวศที่มีความหลากหลาย คืนความสมบูรณ์ให้ผืนดินเป็นทั้งแหล่งน้ำและสะสมธาตุอาหารที่ต้นไม้ใช้หล่อเลี้ยงชีวิต สร้างอรรถประโยชน์กลับคืนแก่สรรพชีวิตได้อาศัยดำรงชีวิตและเติบโต เปรียบเมือนภาพอนาคตของสังคมไทยที่คนกลุ่มต่าง ๆ อยู่ร่วม มีความสัมพันธ์ และเกื้อกูลต่อกันด้วยความสมดุลและยั่งยืน
คลิปสัมภาษณ์: Post Election การเริ่มต้นบทสนทนาโจทย์ประเทศไทย
