‘บัณฑิตจบใหม่’ จะได้เจอไหม…งานในฝัน ?

คือสิ่งที่ ธี (นามสมมุติ) มนุษย์เงินเดือนวัย Gen Z ขององค์กรสื่อแห่งหนึ่ง เน้นย้ำถึงความตั้งใจต่อหน้าที่รับผิดชอบ พร้อมทั้งให้คะแนนอาชีพที่ทำอยู่ตอนนี้ 7 เต็ม 10 คะแนน แม้งานด้านสื่อสารมวลชนจะตอบโจทย์ที่เขาต้องการ แต่ใจจริงก็ยังต้องการการสนับสนุนด้านอื่น ๆ จากองค์กรมากกว่านี้

“สื่อมีราคาที่ต้องจ่ายสูงกว่าอาชีพอื่น ๆ เช่นความเสี่ยง อะไรที่ต้องเสียสละเพื่อสังคม คิดว่ามันควรมีอะไรมาสนับสนุนเรามากกว่า เพื่อให้มันคุ้มที่ให้เราเสียสละเพื่อสังคม”

นี่เป็นเพียงเสียงเดียวที่สะท้อนความรู้สึกของคนจบใหม่ในไทยปีนี้ 2025 ที่ต้องเลือกระหว่าง ความฝัน กับ ความมั่นคง ท่ามกลางสถานการณ์เศรษฐกิจที่ไม่เติบโต และความไม่แน่นอนรอบด้าน

“ที่ทำอาชีพนี้ได้อยู่ เพราะรู้สึกว่า เราไม่ได้มีต้นทุนอะไรที่ต้องจ่าย”

ธี ยอมรับ

ชีวิตก้าวใหม่ บนความไม่แน่นอน

ช่วงต้นเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา เป็นเวลาแห่งการกลับมาเริ่มต้นปีการศึกษาใหม่สำหรับนิสิตนักศึกษาหลายสถาบัน แต่สำหรับผู้ที่เรียน รหัสเข้าปี 2564 นี่คือปิดเทอมยาวครั้งแรกในฐานะ บัณฑิตจบใหม่

ชีวิตบัณฑิตจบใหม่ในปีนี้ หรือปีก่อนหน้านี้ (เรียกรวม ๆ ได้ว่า บัณฑิตวัย Generation Z) พบเจอกับหลากหลายเรื่องราว บางคนยังว่างงาน บางคนได้งานแรกแล้วแต่ไม่ค่อยมีความสุข แถมยังต้องมาโดนติดป้าย Gen Z ที่ “ไม่ทนงาน เรื่องมาก เอาแต่ใจ”

แต่ความจริงเป็นอย่างไร ?
เด็กจบใหม่มีความสุขกับงานของตัวเองหรือไม่ ?

The Active ชวนสำรวจความคิด ชีวิต และจิตใจของเด็กจบใหม่ ผ่านตัวเลข และข้อมูลที่อาจช่วยให้เข้าใจคนวัย Gen Z ที่กำลังปรับตัวให้เข้ากับตลาดแรงงานเพิ่มมากขึ้น

Gen Z เกลียดงานตัวเอง จริงไหม ?

เราลองสำรวจเหล่า Gen Z ช่วงวัย 20-28 ปี ที่เริ่มทำงานแล้ว 72 คนรอบตัว พบว่า พวกเขาให้คะแนนงานที่ทำอยู่เฉลี่ย 6.68 เต็ม 10 คะแนน ซึ่งใกล้เคียงกับคะแนน 7 ของ ธี และสอดคล้องกับผลสำรวจความพึงพอใจอาชีพในทุกช่วงวัยของ PwC เมื่อปี 2024 ที่มีสัดส่วนพึงพอใจ 65%

งานวิจัยของ PwC ยังชี้ให้เห็นความพึงพอใจที่ลดลงถึง 14% เมื่อเทียบกับปี 2023 โดยสาเหตุหลักคือ แรงกดดันจากการเปลี่ยนแปลงในที่ทำงานที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว

• 79% ของคนทำงานทุกช่วงวัย รู้สึกว่ามีการเปลี่ยนแปลงในที่ทำงานปี 2024 เยอะกว่าปี 2023
  
  
• 60% รู้สึกว่าภาระงานของตัวเองเพิ่มขึ้นอย่างเห็นได้ชัดในปี 2024

เมื่อถาม Gen Z ว่า งานแรก จะเป็นงานที่ “ทำอะไรได้ก็เลยทำไปก่อน” หรือไม่ คำตอบแบ่งออกเป็น 50 – 50%

โดย ครึ่งหนึ่ง มองว่า งานที่ต้องทำไปก่อน เพราะบริษัทที่ถูกใจนั้นยังไม่เปิดตำแหน่งที่ชอบ หรือได้โอกาสที่เหมาะสม

ส่วนอีก ครึ่งหนึ่ง มองว่า อาชีพที่ทำตอนนี้ตอบโจทย์ชีวิต และสิ่งที่เรียนมา แม้อาจจะอยากทำหรือไม่ได้อยากทำไปตลอดชีวิตก็ตาม

ตัวอย่างความคิดเห็นของคนรุ่นใหม่ก็สะท้อนความพึงพอใจที่แตกต่างและหลากหลายต่องานแรกของพวกเขา 

“งานนี้มันไม่ได้แย่ มันไม่ได้ดี แค่ทำได้ แต่ถ้าถามว่ามั่นใจในงานนี้ไหมก็ไม่”

“มันคืองานที่ไม่ผิดแผนไปจากการตั้งเป้าหมายในสมัยมหาวิทยาลัยเลยแม้แต่น้อย”

Gen Z ขอฝันใฝ่ งานในฝัน เป็นแบบไหน ?

การสำรวจ Jobs_that_makesense Asia พบว่า คนไทยทั่วไปต้องการทำงานที่มีความหมายถึง 96% ส่วนคุณสมบัติงานที่พวกเขาต้องการมีเรื่องเงิน ความมั่นคง และชีวิตส่วนตัวด้วย

• 46% ต้องการรายได้และความมั่นคง
  
  
• 40% ให้ความสำคัญกับการเติบโตในหน้าที่การงาน
  
  
• 33% ต้องการ work-life balance

สำหรับเด็ก Gen Z จบใหม่ที่เต็มไปด้วยความฝัน ความคาดหวัง และความกดดัน งานศึกษาของ The Active พบความต้องการที่คล้ายคลึงกับคนทั่วไป แต่มีจุดเด่นที่แตกต่าง นั่นคือประเด็น ความสนุก

3 ลำดับ ความต้องการของเด็กจบใหม่

1. รายได้ดี – มีถึง 67% ของผู้ตอบแบบสอบถาม พูดถึงประเด็นรายได้ เป็นตัวเลขที่มากกว่าคนไทยทั่วไป
   
   
2. Work-life balance – ต้องการงานที่สามารถมีเวลาให้ส่วนอื่น ๆ ได้ด้วย เป็นแนวคิดที่สอดคล้องกับแนวโน้มคนทั่วไป (30.5%)
   
   
3. ความสุข/ความสนุก – ปัจจัยสำคัญที่แตกต่างจากวัยอื่น ที่มีการพูดถึงถึง 25% ของ Gen Z ที่ตอบแบบสอบถาม

เสียงจากเจนเนอเรชั่นจบใหม่

• “มีผลงานออกมาจับต้องได้ให้ภูมิใจ”
  
  
• “จัดการเวลาตัวเองได้มากกว่านี้ พอเป็นมนุษย์เงินเดือนมันต้องจัดการชีวิตตามกะ”
  
  
• “อยากได้งานที่นำพาเราไปสู่ชีวิตที่ฝันไว้ได้ ไม่ว่าจะต้องใช้กี่ขั้นตอนก็ตาม”
  
  
• “ความมั่นคง ประกันสังคม สวัสดิการการรักษา ปีต่อปี”
  
  
• “Work hard และสามารถ play harder”

นอกเหนือจากประเด็นเหล่านี้ Gen Z จบใหม่ก็มีการพูดถึงความต้องการอื่น ๆ ในงานของพวกเขา นั่นคืองานที่สามารถเติบโตได้ มั่นคง ได้ทำในสิ่งที่ชอบ สวัสดิการดี มีเวลายืดหยุ่น ฯลฯ

มุมมอง Gen Z ต่อสังคม : ใครผิด ? ใครถูก ?

เมื่อถามว่า “คิดว่าคนรุ่นตัวเองเป็นคนที่ผิด ที่อาจจะสเปกงานสูงจนทำให้ไม่มีงานรองรับ หรือคิดว่าเป็นเพราะตลาดแรงงานที่ไม่ปรับตัวและไม่โอบรับคนรุ่นใหม่?”

ผลสรุป คือ Gen Z จบใหม่มีความคิดที่หลากหลาย แต่ส่วนใหญ่มองเป็นกลาง (คืออาจจะเป็นปัญหาที่เชื่อมโยงกันทั้งคู่) หรือกล่าวว่าตลาดแรงงานเป็นคนผิดเสียมากกว่า

“เพื่อนเรื่องมากก็มี และก็จมอยู่กับความทุกข์ที่ตัวเองไม่มีงาน แต่จริง ๆ แล้วตัวเลือกงานที่อาจไม่ได้ถูกใจ 100% ก็มี สัก 50-60% ก็มี แต่ไม่ยอมผ่อน”

“มันเป็นไปไม่ได้ที่ประเทศจะมีงานที่ตอบโจทย์ทุกคน แต่ก็ควรจะมีงานที่ตอบโจทย์คนรุ่นใหม่มากกว่านี้นะ”

เสียงสะท้อนคน Gen Z

ประเทศไทยต้องเปลี่ยนอะไร ? ให้เด็กจบใหม่ ได้ทำงานในฝัน…

คนรุ่นใหม่ที่ตอบแบบสอบถาม มองประเด็นที่ประเทศไทยต้องเปลี่ยนแปลง เพื่อให้ได้ทำงานในฝันอยู่ 5 ประเด็นหลัก ๆ ได้แก่เรื่องเศรษฐกิจ, วัฒนธรรมองค์กร, ตลาดแรงงาน, ค่านิยมคน และระบบการศึกษา

“เหมือนพอเศรษฐกิจไม่ดี เขาก็อยากได้คนที่คุ้มเงินที่เขาจ่าย Gen Z ยังไม่เก่งเท่าไร เลยไม่โดนเลือก”

เสียงสะท้อนหนึ่งจากคน Gen Z

ธี ในฐานะผู้ร่วมตอบแบบสอบถาม ก็มองเห็นปัญหาของ Gen Z ที่ก็มีสเปกงานที่สูง และก็เห็นปัญหาในตลาดแรงงานเช่นกัน

“มันมีคนที่สเปกสูง และมันก็มีงานที่ไม่ตอบโจทย์ ทุกคนมีสิทธิ์เลือก มีสิทธิ์ตัดสินใจว่าจะทำงานแบบไหน การทำงานไม่ได้ทำแบบฉาบฉวย แต่ต้องเป็นหนึ่งเดียวกับเราเราถึงจะทำได้ มันเลยไม่ผิดที่คนจะเลือกทำงาน”

โดยสรุปแล้ว เขาคิดว่า การแก้ปัญหานี้น่าจะต้องปูมาตั้งแต่ระบบการศึกษา และการทำให้เด็กค้นพบความถนัดและงานที่ใช่ของตัวเอง รวมไปถึงการสนับสนุนจากรัฐที่ช่วยเหลือผู้จบการศึกษา ทั้งสำหรับคนที่เลือกทำงาน หรือเรียนต่อก็ตาม

ความเป็นจริงเรื่องเด็กจบใหม่ในประเทศไทย

ตัวเลขจากสภาพัฒน์ ยืนยันปัญหานี้ได้ดี โดยผลการศึกษา พบว่า 1 ใน 4 ของคนที่ ว่างงาน คือ เด็กมหาวิทยาลัยจบใหม่ที่ยังไม่เคยทำงาน รวมเป็น 97,000 คน มากกว่าผู้จบมหาวิทยาลัยที่เคยทำงานแล้วถึง 3 เท่า

สถิติตลาดงานปัจจุบัน

• 78% ของตำแหน่งที่เปิดรับต้องการคนจบปริญญาตรี ที่มีประสบการณ์ 1 ปีขึ้นไป
  
  
• เพียง 16.8% ของตำแหน่งที่ไม่ต้องการประสบการณ์การทำงาน

“เลิกตำแหน่งงานที่ทำทุกอย่างที่เงินเดือนไม่คุ้มค่า เพราะเป็นการให้คนที่มีงานอยู่ทำอะไรมากขึ้น และไม่ได้เปิดโอกาสให้เด็กจบใหม่ได้เข้าไปทำงาน และเลิกกำหนดว่าต้องมีประสบการณ์กี่ปี เพราะถ้าไม่ได้รับให้เด็กจบใหม่ได้ลองทำ แล้วเขาจะมีประสบการณ์จากไหน”

เสียงสะท้อนหนึ่งจากคน Gen Z

งานในฝันจะมาจริงไหม ?

ไม่เพียงแต่เด็กจบใหม่ที่องค์ก รและสังคมต้องปรับตัวเพื่อโอบรับ แต่ยังรวมถึง Generation Alpha เด็กรุ่นใหม่ที่กำลังจะก้าวเข้ารั้วมหาวิทยาลัยและออกมาสู่ตลาดแรงงานในอีกไม่ช้า

การสำรวจของ Whop เกี่ยวกับงานในฝันของเด็ก Gen Alpha (อายุ 12-15 ปี) ในสหรัฐฯ พบผลลัพธ์ที่น่าสนใจ โดยมี 32% อยากทำอาชีพยูทูปเบอร์ และอีก 21% อยากทำอาชีพติ๊กตอกเกอร์ สะท้อนให้เห็นว่าคนรุ่นใหม่หลาย ๆ คน เห็นช่องทางการหารายได้จากสื่อที่ตัวเองสนใจ และอาชีพผู้ผลิตคอนเทนต์เหล่านี้คงจะตอบโจทย์หลายความต้องการที่คนรุ่นใหม่ต้องการ ตรงกับแบบสอบถาม Gen Z จบใหม่ เป็นอาชีพที่ให้ทั้งการได้ Work-life balance ความสนุกและความสุข และรายได้ที่ดี (หากโชคดี)

นี่คือสัญญาณของความจำเป็นที่ตลาดแรงงานต้องปรับตัว เพื่อรองรับความต้องการของคนรุ่นใหม่ที่เปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย โจทย์ของแรงงานรุ่นใหม่ ๆ ที่เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา ไม่อยู่นิ่งไปพร้อม ๆ กับสถานการณ์บ้านเมืองที่ไม่แน่นอน

• หมายเหตุ : เนื้อหาชุดนี้ เป็นเพียงการสำรวจความคิดเห็นจากกลุ่ม Generation Z ในช่วงวัย 20-28 ปี เพียง 72 คน และอาจจะไม่สามารถสะท้อนความคิดเห็นของ Generation Z ทั่วประเทศไทยได้ทั้งหมด เนื่องจากไม่ได้มีการเก็บข้อมูลวัดความหลากหลายของผู้ตอบแบบสอบถามด้านที่อยู่อาศัย ฐานรายได้ และระดับการศึกษา