เทียบประกาศใช้กฎอัยการศึกไทย-เกาหลีใต้ : ไทยเน้นรัฐประหาร เกาหลีใต้เน้นปราบปรามประท้วง

กลางดึกของวันที่ 3 ธ.ค. 2567 การประกาศใช้กฎอัยการศึกของ ยุน ซอกยอล ประธานาธิบดีเกาหลีใต้ สร้างเสียงฮือฮาและความตกตะลึงไปทั่วโลก โดยยุนได้อ้างเหตุการณ์ภัยคุกคามของกองกำลังคอมมิวนิสต์ของเกาหลีเหนือ และเพื่อกำจัดกลุ่มคนที่ต่อต้านรัฐ นอกจากนี้ นับเป็นครั้งแรกในรอบกว่า 4 ทศวรรษที่เกาหลีใต้ปัดฝุ่น นำกฎอัยการศึกกลับมาใช้งานหลังจากใช้ครั้งล่าสุดเมื่อปี 2523 อย่างไรก็ตาม กฎอัยการศึกดังกล่าวถูกยุติอย่างรวดเร็วผ่านกลไกรัฐสภาที่โหวตเสียงข้างมากยับยั้งเป็นเอกฉันท์ ด้วยผู้เข้าร่วมประชุม 190 คน จาก 300 คน

สถานการณ์ดังกล่าวข้ามน้ำข้ามทะเลมาถึงประเทศไทย โดยเฉพาะในโลกออนไลน์ หนึ่งในนั้นพูดว่า “ในขณะที่คนเกาหลีใต้กำลังเสิร์ชหาว่ากฎอัยการศึกคืออะไร คนไทยกลับรู้ดีเพราะเคยพบเจอมาบ่อย” สะท้อนความถี่การประกาศใช้กฎอัยการศึกในบ้านเมืองของเรา ซึ่งเป็นหนึ่งในผลพวงจากการก่อรัฐประหาร

The Active ชวนผู้อ่านสำรวจการประกาศใช้กฎอัยการศึกของทั้งสองประเทศ เริ่มตั้งแต่ปี 2475 หรือปีที่เกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองของไทย ว่าทั้งสองประเทศประกาศกฎอัยการศึกมาก-น้อยแค่ไหน เราอยู่กับเหตุการณ์เหล่านี้มานานเท่าไหร่ และประกาศใช้ด้วยเหตุผลอันใดบ้าง

ไทยใช้กฎอัยการศึก 15 ครั้ง เกินครึ่งเพราะรัฐประหาร

เทียบกับประเทสเกาหลีแล้ว ประเทศไทยมีการประกาศใช้กฎอัยการศึกที่มากกว่าเกือบเท่าตัว ทั้งหมด 15 ครั้ง หรือประกาศใช้กฎอัยการศึก 1 ครั้งทุก ๆ 6.2 ปี (ตั้งแต่ 2475 ถึง 2567 รวม 93 ปี) โดยแบ่งเป็น

• ประกาศเพื่อควบคุมสถานการณ์หลังการรัฐประหารทั้งหมด 8 ครั้ง แบ่งเป็นรัฐประหารรัฐบาลอื่น ๆ 7 ครั้ง และการรัฐประหารตัวเอง 1 ครั้ง ในสมัยจอมพลถนอม กิตติขจร
• ประกาศเพื่อควบคุมเหตุการณ์อื่น ๆ 7 ครั้ง เช่น การปราบกบฏ 2 ครั้ง (กบฏบวรเดช และกบฏแมนฮัตตัน) ยามสงคราม 2 ครั้ง (สงครามอินโดจีน และสงครามเอเชียบูรพา) สถานการณ์ความรุนแรง 2 ครั้ง (ในพื้นที่ชายแดนใต้) การปราบปรามการประท้วง 1 ครั้ง (การประท้วงของกลุ่ม กปปส.)

โดยการประกาศกฎอัยการศึกถูกใช้มากที่สุดในรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม จำนวน 3 ครั้งซึ่งมีสาเหตุมาจากควบคุมเหตุการณ์อื่น ๆ ทั้งหมด รองลงมาคือสมัยรัฐบาลจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ และ พล.ร.อ.สงัด ชะลออยู่ ซึ่งประกาศใช้คนละ 2 ครั้ง และใช้ภายหลังการรัฐประหารทั้งหมด

การประกาศใช้ส่วนใหญ่เป็นการประกาศทั้งประเทศ รวม 10 ครั้ง (จากการรัฐประหาร 8 ครั้ง สงครามเอเชียบูรพา 1 ครั้ง และปราบปรามการประท้วง 1 ครั้ง) และมีการประกาศบางพื้นที่อีก 5 ครั้งตามแล้วแต่สถานที่ที่เกิดเหตุการณ์

เกาหลีใต้ใช้กฎอัยการศึก 10 ครั้ง ครึ่งหนึ่งเพื่อปราบปรามการประท้วง

ในขณะที่เกาหลีใต้ นับตั้งแต่การก่อตั้งสาธารณะรัฐเกาหลีเมื่อวันที่ 15 ส.ค. 2491 มีการใช้กฎอัยการศึกรวมไม่น้อยกว่า 10 ครั้ง หรือประกาศใช้กฎอัยการศึก 1 ครั้งทุก ๆ 7.7 ปี (ตั้งแต่ 2491 ถึง 2567 รวม 77 ปี) โดยแบ่งเป็น

• ประกาศเพื่อควบคุมสถานการณ์หลังการรัฐประหารทั้งหมด 3 ครั้ง แบ่งเป็นรัฐประหารรัฐบาลอื่น ๆ 2 ครั้ง และการรัฐประหารตัวเอง 1 ครั้ง ในสมัยพัก จองฮี
• ประกาศเพื่อควบคุมเหตุการณ์อื่น ๆ อีก 7 ครั้ง โดยเป็นการปราบปรามการประท้วง 5 ครั้ง

การใช้กฎอัยการศึกของเกาหลีใต้ส่วนใหญ่มาจากฝั่งเผด็จการทหาร (ได้แก่ อี ซึงมัน, พัก จองฮี และชุน ดูฮวาน) ใช้ เพื่อปราบปรามการประท้วงและเพื่อควบคุมสถานการณ์หลังการรัฐประหารโดยเฉพาะ

ล่าสุดคือการประกาศใช้ของ ปธน. ยุน ซอกยอล ซึ่งถือเป็นปธน. จากการเลือกตั้งคนแรกที่ใช้กฎอัยการศึกและเว้นห่างจากการใช้ในครั้งก่อนหน้าถึง 44 ปี แม้ว่าจะอ้างถึงสถานการณ์ความไม่สงบจากภัยคอมมิวนิสต์ แต่ฝ่ายค้านของเกาหลีใต้กลับมองว่าการประกาศดังกล่าวเป็น “การรัฐประหารโดยพฤตินัย” และรัฐสภาทำการโหวตเพื่อยกเลิกกฎอัยการศึกภายในเวลาไม่ถึง 3 ชั่วโมง สะท้อนให้เห็นกลไกการถ่วงดุลอำนาจที่แข็งแรง และความเข้มแข็งของ สส. และประชาชนในการหยุดกระบวนการใด ๆ ก็ตามที่ขัดขวางประชาธิปไตยในเกาหลีใต้

เทียบกฎอัยการศึกไทย-เกาหลีใต้ ต่างที่อำนาจยกเลิก

โดยรวมเนื้อหาของกฎอัยการศึกทั้งสองประเทศมีสาระสำคัญที่คล้ายคลึงกัน โดยประกาศใช้เมื่อมีเหตุรุนแรง เช่น สงคราม จลาจล เพื่อรักษาความสงบเรียบร้อย โดยให้อำนาจเจ้าหน้าที่ฝ่ายทหารในการระงับหรือยับยั้งเหตุ สิ่งที่แตกต่างกันอย่างเห็นได้ชัดคือประเทศเกาหลีใต้มีกลไกที่ช่วยถ่วงดุลและตรวจสอบว่า ฝ่ายบริหารใช้กฎอัยการศึกชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ ผ่านการโหวตยกเลิกในรัฐสภา ในขณะที่ประเทศไทยไม่ได้มีกลไกถ่วงดุลตรงนี้

เสนอไทยทบทวน รัฐสภาควรมีอำนาจถ่วงดุลเช่นกัน

วันที่ 4 ธ.ค. 2567 ภายหลังเหตุการณ์การประกาศกฎอัยการศึกในเกาหลีใต้ รังสิมันต์ โรม สส.พรรคประชาชน สะท้อนปรากฏการณ์ดังกล่าว เสนอให้สร้างความเข้มแข็งของประชาธิปไตยไทยผ่านกลไกต่าง ๆ เช่น การแก้ไขรัฐธรรมนูญ ปรับปรุงกฎอัยการศึกที่ให้อำนาจนายทหารระดับสูง รวมไปถึง พ.ร.ก.ฉุกเฉินฯ ควรมีอำนาจถ่วงดุลผ่านรัฐสภา เปิดให้รัฐสภาตรวจสอบการใช้อำนาจของฝ่ายบริหารได้

รังสิมันต์ ระบุว่า พรรคประชาชนมีการยื่นแก้ไขร่างกฎหมายไว้ เช่น ร่าง พ.ร.บ.บริหารราชการแผ่นดินในสถานการณ์ฉุกเฉิน ปรับปรุงแก้ไขให้อำนาจรัฐสภาเกี่ยวกับประกาศสถานการณ์ฉุกเฉิน โดยให้อำนาจฝ่ายบริหาร 7 วัน หากมากกว่านั้นต้องขออนุญาตจากรัฐสภาพร้อมชี้แจงแผนวิธีการ

“จะเห็นว่าบทบาทของรัฐสภา (เกาหลีใต้) มีความเข้มแข็งอย่างมาก คิดว่าเรื่องนี้เป็นโอกาสที่ดีที่ไทยจะนำมาทบทวนถึงกลไกภายใน ต้องยอมรับความจริงว่าประเทศของเรามีการรัฐประหารบ่อยครั้ง … ดังนั้นควรใช้โอกาสนี้ทบทวนตัวเอง”

รังสิมันต์ โรม

อ้างอิง

• รัฐธรรมนูญ 2560 (ไทย)
• พ.ร.บ.กฎอัยการศึก พ.ศ. 2457 (ไทย)
• รัฐธรรมนูญ (เกาหลีใต้)
• กฎหมายกฎอัยการศึก (เกาหลีใต้)
• การใช้กฎอัยการศึกในเกาหลีใต้
• South Korea’s martial law saga: From Rhee to Yoon, a legacy of power crises | World News – Business Standard
• A history of martial law in South Korea in Associated Press photographs – ABC News
• การบังคับใช้กฎหมายพิเศษในจังหวัดชายแดนใต้ : กรณีศึกษาพระราชบัญญัติกฎอัยการศึก พระพุทธศักราช 2457 โดยสำนักวิชาการ สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร
• ตารางเปรียบเทียบระหว่าง พ.ร.บ.กฎอัยการศึก พ.ร.ก.ฉุกเฉินฯ และ พ.ร.บ.ความมั่นคงฯ
• “โรม” ยกโมเดลรัฐสภาเกาหลีใต้ ทบทวน การเมือง-รัฐประหารไทย | Thai PBS News ข่าวไทยพีบีเอส