จุฬาฯ พัฒนา ‘รู้ก่อน’ เซนเซอร์เตือนแผ่นดินไหว เสริมระบบป้องกันภัยกรุงเทพฯ

ตรวจวัดแรงสั่นสะเทือนระดับต่ำ ส่งข้อมูลเรียลไทม์ แจ้งเตือนแผ่นดินไหวล่วงหน้าภายในไม่กี่นาที พร้อมเปิดOpen Data เชื่อม API แสดงผลเป็น Live ShakeMap เสริมศักยภาพหน่วยงานรัฐประเมินความรุนแรงและบริหารจัดการภัยพิบัติได้รวดเร็วขึ้น

28 ธ.ค. 68 ศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านวิศวกรรมแผ่นดินไหวและการสั่นสะเทือน คณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย นำเซนเซอร์แจ้งเตือนระดับความรุนแรงของแผ่นดินไหว “รู้ก่อน (RUGON)” จำนวน 10 ตัว มอบให้ กรุงเทพมหานคร เพื่อนำไปติดตั้งในอาคารโรงเรียนในสังกัด พร้อมเสริมองค์ความรู้เยาวชนรับมือแผ่นดินไหว 

ศ.อาณัติ เรืองรัศมี ภาควิชาวิศวกรรมโยธา ศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านวิศวกรรมแผ่นดินไหวและการสั่นสะเทือน คณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาฯ และกรรมการ บริษัท รู้ก่อน จำกัด เผยกับ The Active ว่า จากเหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งที่ผ่านมาจะเห็นว่ามีผลกระทบต่อกรุงเทพมหานครเป็นวงกว้าง จริงๆ แล้วแผ่นดินไหวจะมาถึงกรุงเทพเดินทางด้วยความเร็วประมาณ 3 กิโลเมตรต่อวินาที หากเรารู้ล่วงหน้าหรือรู้ก่อนว่าจะมาถึงกรุงเทพฯ จะสามารถเตือนภัยล่วงหน้าได้ ซึ่งจะมีเวลาประมาณ 3-4 นาที โดยเครื่องมือจะต้องถูกนำไปติดตั้ง จุดติดตั้งกระจายไปทั่วพื้นที่ ก่อนหน้านี้ได้รับความร่วมมือจาก บริษัท บางจากคอร์ปอเรชั่น นำไปติดตั้งที่สถานีบริการน้ำมันทั่วประเทศ และมีการเดินหน้าพัฒนาเทคโนโลยีเพื่อทำให้เซนเซอร์ติดตั้งง่ายและทำงานอย่างมีเสถียรภาพ

ศ.อาณัติ  เผยว่า การทำงานของเซนเซอร์ “รู้ก่อน” จะมีเครื่องมือวัดความเร่งอยู่ภายใน นำไปติดตั้งที่พื้นชั้นล่างอาคารหรือชั้นที่สูงขึ้นมา เพื่อหลีกเลี่ยงน้ำและความชื้น พอเวลาเกิดการสั่นสะเทือนตัวเซนเซอร์ก็จะส่งสัญญาณมาที่ระบบคลาวด์ เราจะรู้ว่าระยะห่างเท่าไหร่ จะได้เตือนผู้ที่อยู่ระยะไกลได้ ซึ่งแรงสั่นสะเทือนนี้จะวัดในระดับที่ต่ำกว่าความรู้สึกที่คนจะรับรู้ได้ การวัดแรงสั่นสะเทือนใช้หน่วยความเร่งที่เรียกว่า “จี” (g) ในระดับ 1 ใน 1000 ซึ่งนอกจากใช้สำหรับแจ้งเตือนยังใช้วัดความแข็งแรงอาคารด้วย

“ฟังก์ชันของมันในส่วนแรก คือ เรื่องของการเตือนแผ่นดินไหวล่วงหน้า พอรับรู้ได้ แต่คนที่อยู่ในจุดติดตั้งอาจไม่ได้ประโยชน์จากการที่สั่น แต่ว่าจะเป็นประโยชน์ต่อคนที่อยู่ห่างออกไป เช่นกรุงเทพมหานคร ถ้าเกิดที่ จ.เชียงใหม่ เราก็จะมีโปรแกรมข้อความแจ้งเตือน จะส่งข้อความแจ้งเตือนเข้ามาในในระบบ พร้อมข้อแนะนำว่าจะให้หาที่หลบภัยใกล้ตัว และอีกกี่วินาทีคลื่นจะมาถึง”
ศ.อาณัติ เรืองรัศมี 

ศ.อาณัติ ยกตัวอย่างหากยึดกรุงเทพฯ เป็นหลัก เครื่องมือจะนำไปติดตั้งบริเวณใกล้ศูนย์กลาง ซึ่งในประเทศไทยก็จะมีที่โซนภาคเหนือ กับบริเวณรอยเลื่อนกาญจนบุรี และกำลังพยายามจะนำไปติดในประเทศเมียนมา จะทำให้มีเวลาเพิ่มอีกประมาณ 1 นาทีก่อนที่แผ่นดินไหวจากมัณฑะเลย์หรือเนปิดอร์จะมาถึงขอบชายแดนประเทศไทย 

อย่างไรก็ตาม ศ.อาณัติ ชี้ว่าการเตือนภัยแผ่นดินไหวล่วงหน้ายังเป็นเรื่องใหม่ ในหลายประเทศถือว่าอยู่ในช่วงเริ่มต้นแต่ปัจจุบันเทคโนโลยีที่เกี่ยวกับเรื่องเซนเซอร์ราคาถูกลง ถือเป็นช่วงที่ประจวบเหมาะ ที่เราเอาเทคโนโลยีไปหาจุดติดตั้ง ทำให้สามารถจะพัฒนาอุปกรณ์และทำให้การติดตั้งทำได้ง่ายที่สุด เนื่องจากระบบการสื่อสารยังเป็นปัญหาใหญ่ที่พยายามแก้ไขอยู่ 

Open Data เตือนแผ่นดินไหว บอกระดับความรุนแรง

สำหรับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ศ.อาณัติ ระบุว่าได้หารือกับกรมอุตุนิยมวิทยา ที่จะเป็นผู้ใช้งานหลัก ซึ่งเซนเซอร์ “รู้ก่อน” จะเป็นเครื่องมือสำหรับหน่วยงานราชการ และจะเป็นการเปิดเผยข้อมูล (Open Data) และ API ให้กับหน่วยงานราชการ กล่าวคือ ข้อมูลเซนเซอร์ที่กระจายอยู่ตอนนี้จะนำแสดงออกมาเป็นแผนที่ระดับความรุนแรงที่อัปเดตแบบ Real time จะทำให้รู้ว่าแผ่นดินไหวที่เกิดขึ้นจะมีความรุนแรงขนาดไหน

“ก่อนหน้านี้สิ่งที่เราทราบเวลาเกิดแผ่นดินไหว คือ เราจะรู้ว่าศูนย์กลางอยู่ตรงไหน แต่กว่าจะได้ศูนย์กลางนั้น ใช้เวลานาน ประมาณ 5-10 นาที เพราะว่าต้องใช้ข้อมูลแผ่นดินไหวเยอะ แต่การที่มีเซนเซอร์นี้ไปติดจะใช้เวลาแค่ 1-2 นาที หลังจากเกิดเหตุการณ์ เราจะมีข้อมูลตัวนี้เพิ่มขึ้นมาทำให้ภาครัฐใช้ในการบริหารจัดการภัยพิบัติได้ ว่าเกิดแผ่นดินไหว ความเสียความรุนแรงกระจายไปอย่างไร แผนที่นี้เรียกว่า Live ShakeMap เป็นสิ่งที่เสริมขึ้นมาจากการที่ทำการเตือนภัยด้วย”
ศ.อาณัติ เรืองรัศมี 

เสริมองค์ความรู้ประชาชน รับมือแผ่นดินไหวล่วงหน้า

ศ.อาณัติ บอกอีกว่า การที่เรามีข้อมูลที่แบบล่วงหน้าระดับนี้ ต้องมีการให้ความรู้ด้วย ว่ารับข้อมูลไปแล้วต้องทำอะไรต่อเป็นลำดับ อย่างเช่น เรามีเวลาประมาณ 1-2 วินาที ถ้าอยู่ในอากาศสูงไม่สามารถอพยพออกมาได้ ต้องหาที่หลบ เช่น ใต้โต๊ะ หรืออย่างโรงพยาบาลที่กำลังทำการผ่าตัด แพทย์จะประเมินและสั่งหยุดก่อนเพื่อป้องกันข้อผิดพลาดที่จะเกิดขึ้นในการรักษา ที่สำคัญเซนเซอร์ที่ติดไว้ในอาคาร จะทำให้รู้ว่าการสั่นโยกของแผ่นดินไหวเกินกว่าที่ใช้ในการออกอาคารหรือไม่ ซึ่งหากที่ออกแบบไว้รับมือไหวก็ไม่จำเป็นต้องอพยพผู้ป่วย ฉะนั้นเรื่องนี้เป็นวิธีการปฏิบัติที่จะต้องพัฒนาและเรียนรู้

กทม. เตรียมติดตั้ง “รู้ก่อน” โรงเรียนในสังกัด

ด้าน ชัชชาติ สิทธิพันธุ์ ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร กล่าวว่า ข้อมูลจากระบบนี้จะช่วยให้กรุงเทพมหานครสามารถบริหารจัดการภัยพิบัติได้อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะการเข้าถึงข้อมูลผ่าน API เพื่อนำไปเชื่อมต่อกับระบบเตือนภัยของกรุงเทพมหานคร ซึ่งจะช่วยลดความตื่นตระหนก และเพิ่มความปลอดภัยให้แก่ประชาชนได้อย่างเป็นรูปธรรม โดยมีแผนนำเซนเซอร์ไปติดตั้งในอาคารสำคัญ โดยจะพิจารณาเป็นลำดับแรก ได้แก่ อาคารโรงเรียนในสังกัดกรุงเทพมหานคร เพื่อใช้เป็นทั้งเครื่องมือป้องกันภัยแผ่นดินไหว และเป็นสื่อการเรียนรู้ด้านความปลอดภัยให้แก่เยาวชน

ชัชชาติ มองว่า ระบบ Live ShakeMap ทำให้กรุงเทพมหานครสามารถเข้าถึงข้อมูลค่าความสั่นสะเทือนแบบ Real-time ผ่านเว็บไซต์ พร้อมดูค่าสูงสุดย้อนหลังได้ถึง 24 ชั่วโมง ช่วยประเมินผลกระทบในแต่ละพื้นที่ได้อย่างรวดเร็วและแม่นยำ ทำให้เกิดการบริหารจัดการภัยแบบครบวงจร รองรับการตัดสินใจทั้งก่อนเกิดเหตุ เช่น การสั่งหยุดลิฟต์ เครนก่อสร้าง ระหว่างเกิดเหตุ เพื่อบันทึกข้อมูลการสั่นสะเทือน และหลังเกิดเหตุ เพื่อประเมินความมั่นคงของอาคารว่ายังปลอดภัยตามเกณฑ์การออกแบบหรือไม่

นอกจากนี้ กรุงเทพมหานครได้ติดตั้งเซนเซอร์ตรวจวัดความเร่งของแผ่นดินไหว และประเมินกำลังต้านทานแรงแผ่นดินไหวแล้ว ที่อาคารธานีนพรัตน์ โรงพยาบาลกลาง และโรงพยาบาลวชิระ และอยู่ระหว่างเตรียมติดตั้งในอาคารโรงพยาบาลในสังกัดกรุงเทพมหานครให้ครบทุกแห่ง