วิกฤตทักษะคนไทย ‘การอ่าน-ดิจิทัล-อารมณ์’ ต่ำกว่าเกณฑ์

กสศ.-ธนาคารโลก เปิดผลสำรวจ ไทยเผชิญปัญหาวิกฤตทักษะทุนชีวิต พบ 64.7% อ่านไม่ออก 74.1% ขาดทักษะด้านดิจิทัล 30.3% มีทักษะทางอารมณ์และสังคมที่ต่ำกว่าเกณฑ์ กระทบการพึ่งพาตนเอง ชูโมเดล ‘เมืองโบโกต้า’ การศึกษาที่เน้นความสุข ผู้เรียน สังคม ภาครัฐ มีส่วนร่วม

วันนี้ (22 ก.พ. 67) กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) ร่วมกับ ธนาคารโลก (World Bank) และ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น จัดเวทีการขับเคลื่อนทักษะทุนชีวิตทั้งระดับโลกและระดับประเทศ ซึ่งเป็นการเผยผลสำรวจทักษะทุนชีวิต หรือ Foundational Skills คน เยาวชน และแรงงานไทยครั้งแรก พร้อมเปิดกรณีศึกษาความร่วมมือการพัฒนาทักษะทุนชีวิตในสังคมแห่งการเรียนรู้จากเมืองโบโกต้า ประเทศโคลัมเบีย และนำเสนอการขับเคลื่อนพัฒนาทักษะทุนชีวิตจาก 3 จังหวัด คือ จ.ระยอง จ.พะเยา จ.ปัตตานี ที่มีบริบทพื้นที่ต่างกัน

ธันว์ธิดา วงศ์ประสงค์ ผอ.สำนักพัฒนานวัตกรรมเพื่อสร้างโอกาสการเรียนรู้ กสศ. กล่าวว่า ปัจจุบันกว่า 40 ประเทศทั่วโลกทำการศึกษาวิจัยในด้านทักษะทุนชีวิต ซึ่งของไทยนับว่าเป็นครั้งแรกที่มีการสำรวจ โดย 3 ทักษะที่สำคัญ คือ 1. ทักษะการรู้หนังสือการอ่าน 2. ทักษะด้านทุนดิจิทัล และ 3. ทักษะทางด้านอารมณ์และการเข้าสังคม

โดยพบข้อมูลจากการสำรวจประชากร ช่วงอายุ 15-64 ปี จำนวน 7,300 คนทั่วประเทศทุกภูมิภาค พบว่า 64.7% มีทักษะด้านการรู้หนังสือที่ต่ำกว่าเกณฑ์ หมายความว่า กลุ่มบุคคลเหล่านี้ไม่สามารถที่จะอ่านและเข้าใจข้อความสั้นเพื่อแก้ปัญหาง่าย ๆ เช่น การทำตามฉลากยา

ขณะที่ 74.1% มีทักษะทุนชีวิตด้านดิจิทัลที่ต่ำกว่าเกณฑ์ หมายความว่า กลุ่มบุคคลเหล่านี้ประสบปัญหาในการใช้อุปกรณ์ชี้ตำแหน่ง (pointing device) และแป้นพิมพ์ (keyboard) บนคอมพิวเตอร์พกพาและไม่สามารถทำงานง่าย ๆ เช่น การค้นหาราคาที่ถูกต้องของสินค้าจากเว็บไซต์ขายสินค้าออนไลน์

และอีก 30.3% มีทักษะรากฐานทางอารมณ์และสังคมที่ต่ำกว่าเกณฑ์ หมายความว่า กลุ่มบุคคลเหล่านี้ไม่มีแนวโน้มที่จะคิดริเริ่มเพื่อสังคมหรือมีความกระตือรือร้นอยากรู้อยากเห็นและมีจินตนาการซึ่งเป็นลักษณะสำคัญที่ช่วยให้ผู้คนรับมือและประสบความสำเร็จในที่ทำงาน ทักษะทางอารมณ์และสังคมเหล่านี้ยังเป็นที่ทราบกันดีว่าช่วยให้บุคคลสามารถผ่านความไม่แน่นอน ความเสี่ยง และความตื่นตระหนกในชีวิตประจำวัน รวมถึงการระบาดล่าสุดของโควิด-19 และภัยธรรมชาติที่ประเทศไทยมักเจอ

จากงานวิจัย ยังพบว่า ประเทศไทยมีประชากรเยาวชนและผู้ใหญ่เกือบ 1 ใน 5 หรือ 18.7% ที่ไม่สามารถพึ่งพาตนเองได้ เพราะขาดทักษะทุนชีวิตทั้ง 3 ด้าน การขาดทักษะหลาย ๆ ด้านนั้น หมายความว่าบุคคลนั้นแทบจะไม่สามารถทำอะไรได้ด้วยตนเองเลย และมีแนวโน้มว่าจะเหลือเพียงทางเลือกที่จำเป็นต้องพึ่งพาผู้อื่นเพื่อชดเชยวิกฤตด้านทักษะ ประเด็นนี้อาจก่อให้เกิดความท้าทายอย่างมาก เนื่องจากประเทศไทยมุ่งมั่นที่จะก้าวไปเป็นประเทศที่มีรายได้สูง ลดความเหลื่อมล้ำ และปรับปรุงความเป็นอยู่ที่ดีของสังคม

“การที่คนไทยมีผลให้เกิดความเสียหายทางมูลค่าเศรษฐกิจระดับประเทศถึง 1 ใน 5 ของจีดีพี ส่วนในระดับบุคคล พบว่า คนที่ผ่านเกณฑ์กับคนที่ไม่ผ่านเกณฑ์ มีรายได้ต่างกันเฉลี่ยสูงถึง 6,700 บาทต่อเดือน อีกกลุ่มคือ คนที่อยู่นอกระบบการศึกษา และแรงงานนอกระบบ กว่า 40 เปอร์เซ็นต์ของประชาการ ทำให้ประกอบอาชีพที่ดีขึ้น และเพื่อยกระดับรายได้”

ธันว์ธิดา วงศ์ประสงค์

มาเรีย วิคตอเรีย แองกูโล (Ms.Maria Victoria Angulo) อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ และเลขาธิการการศึกษาเมืองโบโกต้า ประเทศโคลัมเบีย กล่าวถึง บทเรียนทางการศึกษาโบโกต้า ว่า หัวใจหลักคือความสำคัญกับ ความสุข และ ท้องถิ่น เพื่อที่จะทำให้การศึกษาช่วยพัฒนาคนและเมือง โดยมีการวางแผนการดำเนินงานระยะ 5 ปี มีการรับฟังเสียงจาก ครู นักเรียน เพื่อนำไปพัฒนากิจกรรมต่าง ๆ ในพื้นที่ร่วมกัน

โดยมีรูปแบบการทำงานสำคัญ เช่น การดูแลเด็กแบบครบวงจร สิ่งแวดล้อมเพื่อการมีความเป็นอยู่ ชีวิตที่ดี โดยสิ่งที่โบโกต้าดำเนินการ ประกอบด้วย เส้นทางการดูแลเด็กปฐมวัยแบบครบวงจร, โครงการสิ่งแวดล้อมโรงเรียนเพื่อชีวิตและการอยู่ร่วมกัน, มีศูนย์นวัตกรรมครูแห่งแรก, มีโปรแกรมร่วมกับธนาคารโลก อารมณ์เพื่อชีวิต, การออกแบบโปรแกรมการให้อาหารในโรงเรียนให้เป็นโปรแกรมเพื่อสุขภาพ, การปฏิวัติโรงเรียน โดยการสร้างพื้นฐานให้ดีขึ้น, มีการจัดการเรียนเสริม เช่น กีฬาและศิลปะ เป็นต้น

“โปรแกรมเหล่านี้มาจากการตัดสินใจร่วมกันในท้องถิ่น และสามารถทำได้ และส่งต่อเป็นนโยบายในระดับท้องถิ่นได้ โครงการที่เชื่อว่าจะมีประโยชน์ต่อท้องถิ่นไทย คือ การทำเรื่องการศึกษาตั้งแต่ระดับปฐมวัยที่มีคุณภาพ และสร้างการออกแบบในการประเมินการศึกษา มีการอบรมครู และการสร้างโมเดลที่ทำให้เกิดผลเชิงบวกในการศึกษาได้ โดยรัฐบาลระดับชาติจำเป็นต้องดำเนินงานในระดับท้องถิ่น”

มาเรีย วิคตอเรีย แองกูโล

มอง 3 จังหวัด 3 แนวทาง พัฒนาทักษะการเรียนรู้ ทักษะชีวิต

ขณะที่ มนตรี ชนะชัยวิบูลวัฒน์ ที่ปรึกษานายก อบจ.ระยอง ระบุว่า จ.ระยอง เป็นฐานเศรษฐกิจใหม่ของประเทศ เป็นแหล่งงาน การเตรียมความพร้อมคนเป็นหน้าที่ของ อบจ. โดยเมื่อ 16 ปีก่อน ได้มีความพยายามเปลี่ยนที่ดินราชทัณฑ์เป็นโรงเรียน ที่ให้โอกาสนักเรียนที่หลุดจากโรงเรียนดังของจังหวัด และพ่อแม่ผู้ปกครองที่ฐานะยากจน โดยสามารถผ่อนส่งค่าเล่าเรียนได้ มีกองทุน มีมูลนิธิสนับสนุนนักเรียนที่เรียนดีแต่ยากจน ทำให้สามารถส่งเด็กเรียนจบสาขาวิชาชีพต่าง ๆ ได้จำนวนมาก ซึ่งเป็นโรงเรียนที่สร้างคนคุณภาพ รองรับสายงานในพื้นที่เขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก (อีอีซี)

“ปัจจุบันพื้นที่เศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก เป็นแหล่งของนักลงทุน ทางจังหวัดได้ทุ่มงบประมาณ 713 ล้านบาท เพื่อส่งเสริมการศึกษา โดยสร้างสถานศึกษา 5 แห่งเป็นโรงเรียนนวัตกรรมทางการศึกษา ที่ดึงเครือข่ายเอกชน ภาคประชาชนมาสนับสนุน โดยมียุทธศาสตร์ คือ การสร้างการศึกษา ที่มีการเรียนในเรื่องการเป็นพลเมืองดี ทักษะภาษาไทย อังกฤษ จีน และภาษาคอมพิวเตอร์ รวมทั้งการสนับสนุนทักษะด้านกีฬา ดนตรี พร้อมเปิดพื้นที่การแสดงออก รวมไปถึงการสร้างงาน สร้างอาชีพด้วย หัวใจสำคัญคือปัจจัยความสำเร็จ คือการมีพันธมิตร ภาคเอกชนที่มีความพร้อมมาช่วยในการสนับสนุน และขับเคลื่อนทำงานเชิงรุกอย่างต่อเนื่อง ทักษะชีวิต คือความยั่งยืน อยากสร้างตรงนี้ขึ้นมาให้ได้”

มนตรี ชนะชัยวิบูลวัฒน์

โชคดี สกุลกวีพร ผอ.กองการศึกษาเทศบาลเมืองพะเยา กล่าวว่า จ.พะเยา เป็นท้องถิ่นเล็ก ๆ ที่อยู่ใกล้ชิดประชาชนมาก และทักษะทุนชีวิตก็เป็นนโยบายหลักของ จ.พะเยา โดยมองว่าการศึกษาเป็นสิ่งสำคัญเพราะเป็นการเตรียมความพร้อม ซึ่งทางจังหวัดมีนโยบายจัดการศึกษาตลอดชีวิตสำหรับประชาชน ทั้งในระบบโรงเรียน นอกระบบโรงเรียน และการศึกษาตามอัธยาศัย และจากผลสำรวจที่น่าเป็นห่วง คือ ทักษะการอ่านออกเขียนของภาคเหนือที่ต่ำกว่าเกณฑ์ ทำให้เกิดการเน้นการพัฒนาตั้งแต่เด็กปฐมวัย เน้นทักษะการฟังให้เด็กเล็ก เมื่อเขาฟังจะเกิดเป็นจินตนาการ และนำไปสู่เรื่องการเขียน และเมื่อเด็กมีความพร้อมก็จะส่งเข้าสู่ระบบการศึกษา การอ่านได้อย่างเดียวไม่พอ แต่ต้องสอนให้สามารถสะกดคำและอ่านเข้าใจความหมายด้วย เมื่อเรียนในระดับสูงขึ้น ก็จะเพิ่มทักษะการวิเคราะห์ด้วย เพราะภาษาไทยเป็นพื้นฐานของทุกศาสตร์ ขณะที่ทักษะด้านดิจิทัล ได้ส่งเสริมให้ สอนเด็กเรียน Coding มีหุ่นยนต์ในการฝึกเขียนคำสั่งสำหรับเด็กเพื่อให้เขามีพื้นฐาน

“นอกจากนี้ โรงเรียนเทศบาลเมืองพะเยาที่ให้โอกาสผู้คนทุกชั้น ไม่มีการคัดเลือก ใครพาเข้ามาเรียนเรารับหมด เพราะเรามีโอกาสในการพัฒนาลูกหลาน ที่เสริมการเรียนทักษะดิจิทัล ทักษะภาษาอังกฤษ และจีน รวมทั้งการศึกษานอกระบบ ที่มีมหาวิทยาลัยพะเยา ร่วมจัดทำหลักสูตรกับ กศน. มีหลักสูตรระยะสั้นตามความสนใจของประชาชน เช่น การประดิษฐ์สิ่งของ การเป็นยูทูบเบอร์ ซึ่งจะมีไปประกาศรับรองที่เทียบเกรดกับ ม.พะเยา ได้”

โชคดี สกุลกวีพร

เช่นเดียวกับ เศรษฐ์ อัลยุฟรี นายก อบจ.ปัตตานี บอกว่า สิ่งที่ทำมีความแตกต่างด้วยบริบทของพื้นที่ โดยพยายามใช้ต้นทุนที่มีในพื้นที่ 3 จังหวัด โดยใช้หลักคิดเรียบเรียงคำว่า ทักษะทุนชีวิต เป็น ชีวิต ทุน ทักษะ กล่าวคือ ต้องให้ความสำคัญกับการมีชีวิตก่อน และเมื่อมีทุนมาส่งเสริมก็จะช่วยให้เกิดเป็นทักษะ ซึ่งการศึกษาในพื้นที่ภาคใต้จะแตกต่างจากพื้นที่อื่น คือมีทั้ง สามัญ และ ศาสนา ในทุกระดับชั้นการศึกษา จะมีหลักสูตรทางศาสนาเข้ามาในชั้นเรียน เรียกว่าเป็น การสร้างชีวิต โดยในวงจรการศึกษา คือ เริ่มตั้งแต่การ อุ้มท้อง จำเป็นต้องให้ความรู้ในการดูแลตั้งแต่ในท้อง เพื่อให้เด็กที่เกิดมามีความแข็งแรงและพร้อม เติบโตขึ้นมาเรียนรู้วิชาชีวิต

“เราสนับสนุนจัดระบบการศึกษาที่มี ศาสนา และ สามัญ เราสร้างภูมิคุ้มกันให้เด็กของเรา เมื่อเขาประสบความสำเร็จ จะทำให้เกิดความยั่งยืน ให้เด็กค้นหาตัวตนได้ก่อน เพื่อไม่ให้เกิดปัญหาเรียนปริญญาตรีมาแล้ว มากองอยู่ไม่มีงานทำ เพราะเราสร้างการศึกษาที่ไม่ตอบโจทย์ รวมทั้งการปรับทัศนคติพ่อแม่ ที่มุ่งว่าอยากให้ลูกเป็นข้าราชการ โดยไม่ถามลูก ไม่ดูศักยภาพลูก เราควรส่งเสริมให้เด็กกลับมาทำงานที่บ้านเกิดและการส่งไม้ต่อทางการศึกษานั้นสำคัญมาก ต้องมีการบูรณาการในการรับไม้-ต่อส่งไม้ และส่งเสริมการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง เพื่อสร้างเด็กดี เด็กเก่ง และสำเร็จในอาชีพ อย่างมีความรับผิดชอบต่อสังคม”

เศรษฐ์ อัลยุฟรี