หลังเลื่อนมา 2 สัปดาห์ วันนี้ ร่าง พ.ร.บ.อากาศสะอาดฯ เข้าสภาฯ วาระที่ 2 และ 3 แต่ผ่านการพิจารณาไปเพียงหมวดที่ 1 ถึงมาตรา 9/7 ประธานแจ้งปิดการประชุม ยกไปพิจารณาต่อในครั้งถัดไป ขณะที่ ภาคประชาชน ย้ำ ‘กองทุนอากาศสะอาด’ หัวใจสำคัญ ห้ามตัดทิ้ง
วันนี้ (24 ก.ย. 68) ที่ประชุมสภาผู้แทนราษฎร ครั้งที่ 25 สมัยสามัญประจำปีครั้งที่หนึ่ง ได้พิจารณาวาระ 2 และ 3 ร่างพระราชบัญญัติบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด พ.ศ. … หรือ ร่าง พ.ร.บ.อากาศสะอาดฯ
จักรพล ตั้งสุทธิธรรม ประธานคณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาร่าง พ.ร.บ.บริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาดฯ กล่าวรายงานว่า ร่างกฎหมายนี้ผ่านการประชุมใน กมธ.ใหญ่ 91 ครั้ง เชิญผู้มีส่วนเกี่ยวข้องมาให้ความเห็น มีกฎหมายทั้งหมด 7 ร่าง โดยการพิจารณาใช้ฉบับของคณะรัฐมนตรีเป็นตัวตั้งในการแก้ไข และเพิ่มมาตราสำคัญ โดยสรุป ดังนี้
- สิทธิและการเข้าถึงสิทธิในอากาศสะอาด การมีส่วนร่วมกับภาครัฐในการตัดสินใจเกี่ยวกับอากาศสะอาด ทั้งในเชิงนโยบาย เป้าหมายเชิงยุทธศาสตร์ แผน และกฎหมายที่เกี่ยวข้องทั้งหมดกับการบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด และที่สำคัญคือ สิทธิในการเข้าถึงและได้รับความยุติธรรมทางสิ่งแวดล้อม ที่สามารถดำเนินคดีและเรียกร้องค่าสินไหมทดแทนหรือค่าเสียหายได้ตามกฎหมาย ขณะเดียวกัน ประชาชนก็มีหน้าที่ไม่ก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศที่สร้างผลกระทบต่อบุคคลอื่นและคุณภาพสิ่งแวดล้อม โดยรัฐมีหน้าที่ในการเคารพ คุ้มครอง และทำให้ประชาชนได้สิทธิในอากาศสะอาดในทุกมิติ
- กลไกในการบริหารจัดการ ที่บัญญัติไว้ในร่าง พ.ร.บ. ครอบคลุมการแก้ไขปัญหามลพิษทางอากาศในทุกระดับ มีการจัดตั้งคณะกรรมการหลายระดับ ได้แก่ คณะกรรมการนโยบายเพื่ออากาศสะอาด คณะกรรมการกำกับดูแลเพื่ออากาศสะอาด คณะกรรมการวิชาการเพื่ออากาศสะอาด คณะกรรมการเครื่องมือและมาตรการทางเศรษฐศาสตร์เพื่ออากาศสะอาด คณะกรรมการอากาศสะอาดจังหวัด รวมถึงมีเจ้าพนักงานอากาศสะอาด ผู้ช่วยเจ้าพนักงานอากาศสะอาด และการจัดตั้งสำนักงานบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด ทำหน้าที่เป็นหน่วยงานกลางเพื่อประสานงานและขับเคลื่อนการดำเนินงาน
- เครื่องมือและกลไกการบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด เช่น การกำหนดมาตรฐานคุณภาพอากาศเพื่อสุขภาพระดับประเทศ และมาตรฐานคุณภาพอากาศเพื่อสวัสดิภาพสาธารณะระดับพื้นที่ การจัดทำดัชนีคุณภาพอากาศและดัชนีคุณภาพอากาศเพื่อสุขภาพ เพื่อใช้สื่อสารและเตือนภัยสาธารณะอย่างมีประสิทธิภาพ รวมถึงระบบฐานข้อมูลการบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด ใช้เฝ้าระวัง แจ้งเตือน ป้องกัน ลด และควบคุมมลพิษจากแหล่งกำเนิดต่าง ๆ ทั้งอุตสาหกรรม คมนาคม ป่าไม้ เกษตรกรรม เมือง มลพิษข้ามแดน ฯลฯ ตลอดจนกำหนดแผนปฏิบัติการที่เกี่ยวข้อง และใช้ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศเป็นกลไกในการเจรจาและตรวจสอบผลิตภัณฑ์หรือห่วงโซ่อุปทานที่ปล่อยมลพิษทางอากาศ
- เครื่องมือและมาตรการทางเศรษฐศาสตร์เพื่ออากาศสะอาด เช่น การจัดเก็บค่าธรรมเนียมเพื่ออากาศสะอาดจากผลิตภัณฑ์หรือบริการบางประเภท การจัดสรร การซื้อขาย หรือโอนสิทธิในการระบายสารมลพิษทางอากาศ การสร้างหลักประกันความเสี่ยงและความเสียหายอันเนื่องมาจากมลพิษ รวมถึงมาตรการอุดหนุน สนับสนุน และส่งเสริมกิจกรรมเพื่ออากาศสะอาด ทั้งหมดมีเป้าหมายเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพของกลไกตลาด ลดการปล่อยมลพิษ และสร้างแรงจูงใจให้ผู้ประกอบการและประชาชนปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
- กองทุนอากาศสะอาด มีวัตถุประสงค์เพื่อสนับสนุนการบริหารจัดการอากาศสะอาด โดยใช้มาตรการทางเศรษฐศาสตร์และมาตรการอื่น ๆ แก้ปัญหาที่ต้นทาง บรรเทาความเดือดร้อน และสนับสนุนการดำเนินคดี กองทุนจะมาจากหลายแหล่ง เช่น ค่าธรรมเนียม ค่าปรับ ค่าสินไหมทดแทน และเงินจากผู้กระทำผิด ทั้งในและนอกประเทศ ทำให้มีเงินทุนยั่งยืนโดยไม่กระทบงบประมาณแผ่นดิน
- การกำหนดความรับผิด ทั้งทางแพ่ง อาญา และทางปกครอง เพื่อบังคับให้ผู้ก่อมลพิษต้องรับผิดชอบตามหลัก “ผู้ก่อมลพิษเป็นผู้จ่าย” เป็นกลไกสร้างแรงจูงใจไม่ให้ฝ่าฝืน และปกป้องสิทธิประโยชน์ของประชาชน
นอกจากนี้ คณะกรรมาธิการวิสามัญฯ ได้มีข้อสังเกตเพื่อให้คณะรัฐมนตรีและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทราบและนำไปเป็นแนวทางปฏิบัติต่อไป คือ
- กระทรวงทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม ควรพิจารณาแต่งตั้งกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิในคณะกรรมการชุดต่างต่าง โดยคำนึงถึงความเสมอภาคการไม่เลือกปฏิบัติด้วยเหตุของความแตกต่างทางเพศซึ่งต้องพิจารณาควบคู่กับคุณสมบัติความรู้ความเชี่ยวชาญและประสบการณ์ตามที่ได้กำหนดไว้ใน พ.ร.บ.นี้
- กระทรวงทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม ควรเร่งรัดการออกกฎหมายลำดับรอง เพื่อให้มาตรการการแก้ไขปัญหามลพิษทางอากาศสามารถนำไปใช้ได้อย่างเป็นระบบและมีประสิทธิภาพ อีกทั้งควรเปิดโอกาสให้ทุกภาคส่วนและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องมีส่วนร่วมในการจัดทำกฎหมายลำดับรองเพื่อให้ข้อกำหนดต่างต่างมีความเหมาะสมสอดคล้องกับการดำเนินงานและสามารถบังคับใช้ได้จริงในกฎหมาย
ทั้งนี้โดยสรุปการประชุมสภาฯ พิจารณา ร่าง พ.ร.บ.อากาศสะอาดฯ วาระ 2
- ชื่อร่าง : ไม่มีการแก้ไข
- คำปรารภ : มีการแก้ไข → ที่ประชุมเห็นด้วยกับ กมธ.
- มาตรา 1–3 : ไม่มีการแก้ไข
- มาตรา 4–9/7: มีการแก้ไข/เพิ่มใหม่ → ที่ประชุมเห็นด้วยกับ กมธ.
- ปิดประชุมเวลา 19.04 น.
แรงงาน-ภาคประชาชน ย้ำ ‘กองทุนอากาศสะอาด’ ต้องไม่ถูกตัดทิ้ง
ขณะที่ เครือข่ายสหภาพแรงงาน ได้ยื่นหนังสือแถลงการณ์เรียกร้องไม่ให้คว่ำร่าง พ.ร.บ. และไม่ให้ตัดสาระสำคัญของ ร่าง พ.ร.บ. ออก โดยเฉพาะ “กองทุนอากาศสะอาด” โดย สาวิทย์ แก้วหวาน ประธานสมาพันธ์สมานฉันท์แรงงานไทย (สสรท.) กล่าวว่า ปัญหามลพิษทางอากาศที่เกิดขึ้นอย่างยาวนาน ทั่วประเทศ ซึ่งการจัดการที่ผ่านมาเป็นไปอย่างล่าช้า มีพี่น้องประชาชนได้รับผลกระทบอย่างรุนแรงมากขึ้น ในส่วนขององค์กรเครือข่ายภาคประชาชนเห็นว่ากระบวนการในการจัดการอาการสะอาด น่าจะมีกฎหมายเฉพาะ เพื่อจะทำหน้าที่ในการดูแลเยียวยารักษาพี่น้องประชาชน เพื่อให้ได้สูดอากาศที่บริสุทธิ์ เพื่อสุขภาพและชีวิตที่ยืนยาว ดังนั้นในช่วงของการพิจารณากฎหมายฉบับนี้ เห็นว่าทางคณะกรรมการวิสามัญก็ได้พยายามผลักดันอย่างเต็มที่ รวมทั้งวิปฝ่ายค้าน
“กฎหมายแม้จะใช้ระยะเวลายาวนานแต่ก็ผ่านมาได้ด้วยดีจนถึงวันสุดท้าย แต่กลับมามีปัญหาตรงที่หัวใจสำคัญคือเรื่องกองทุนอากาศสะอาด ที่จะทำหน้าที่เป็นกลไกสำคัญ ในการป้องกันเยียวยารักษา ผู้ได้รับผลกระทบ และได้รับการแก้ไขปัญหา แต่มีประเด็นที่กรรมาธิการวิสามัญบางท่าน ได้ขอสงวน คำแปลญัตติ ที่ทราบคือไม่ใช่ สส. ด้วย ซึ่งเรามีความกังวลว่าสิ่งที่เราพยายามผลักดันมาอย่างยาวนาน ซึ่งเป็นหัวใจของกฎหมายฉบับนี้จะถูกตัดหายไป ถ้าร่างกฎหมายฉบับนี้ไม่มีกองทุนก็เหมือนกับกระดาษเปื้อนฝุ่นที่ไม่มีประโยชน์อะไรเลย จึงเดินทางมายืนยันเจตนารมณ์ในวันนี้ และต้องการให้ร่างกฎหมายฉบับนี้ผ่านสภาฯ ย้ำว่าเรื่องกองทุนอากาศสะอาดเป็นเรื่องที่สำคัญและจำเป็น”
สาวิทย์ แก้วหวาน
