นักวิชาการ เสนอใช้ AI รวบรวมปัญหา ความต้องการของสังคม เพื่อออกแบบนโยบายสาธารณะที่ตอบโจทย์ประชาชนมากยิ่งขึ้น
ปัญญาประดิษฐ์ หรือ เอไอ (AI) ปัจจุบันได้ถูกพัฒนาและมีความฉลาดเกือบเทียบเท่ามนุษย์มากขึ้น ทำให้มีส่วนช่วยในการทำงานของผู้คนให้มีความสะดวกสบาย จนกลายเป็นเทคโนโลยีที่ได้รับความนิยมไปทั่วโลก ณ ตอนนี้ แต่จะเป็นไปได้หรือไม่ หากจะนำ เอไอ มาช่วยในการออกแบบนโยบายสาธารณะ เพื่อให้ผู้กำหนดนโยบายหรือภาครัฐ เข้าใจถึงปัญหาของสังคม และเพิ่มประสิทธิภาพของนโยบายที่ตอบโจทย์ความต้องการของประชาชน
เมื่อวันที่ 29 พ.ย. 67 ในเวทีเสวนา PolicyWatch Showcase : นวัตกรรมเชื่อมนโยบายกับประชาชน ภายใต้งาน “AI Horizons: The Future of Media” เมื่อโลกของสื่อ..ต้องพลิกโฉมด้วยพลัง AI ของไทยพีบีเอส ผศ.ธีรพัฒน์ อังศุชวาล นักวิชาการและนักขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะ คณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ระบุว่า AI สามารถนำมาประยุกต์ใช้กับการกำหนดนโยบายสาธารณะได้ คือ
- นำไปใช้จับสัญญาณความต้องการของประชาชน และปัญหาทางสังคม ช่วยลำดับความสำคัญที่รัฐบาลจะต้องเร่งดำเนินการ
- รวบรวมข้อมูลสร้างแบบจำลองนโยบายหลาย ๆ ทางเลือกให้รัฐบาลตัดสินใจ
- ช่วยเพิ่มโอกาสให้นโยบายมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น จากการรวบรวมข้อมูลในแพลตฟอร์มต่าง ๆ ซึ่งจะทำให้นโยบายที่ทำออกมาตรงตามความต้องการของประชาชน
- ช่วยสร้างผลตอบรับว่านโยบายที่ทำแล้วคนรู้สึกอย่างไร และรัฐบาลสามารถนำข้อมูลดังกล่าวไปปรับปรุงนโยบายที่ทำอยู่ได้
ผศ.ธีรพัฒน์ ยังยกตัวอย่างในต่างประเทศว่ามีเว็บไซต์ที่ใช้ AI ติดตามนโยบายและการวิเคราะห์ เช่น Policy-Insider.AI และ Plural โดยทั้ง 2 เว็บไซต์มีจุดเด่นที่เหมือนกัน คือ จะติดตามนโยบายและอัปเดตข้อมูลแบบเรียลไทม์บนเว็บไซต์ สร้างเนื้อหาสรุปย่อของภาพรวมนโยบาย ดึงฐานข้อมูลจากสำนักข่าวและงานวิจัยจากที่ต่าง ๆ เพื่อสร้างฐานข้อมูลที่น่าเชื่อถือ จากนั้นนำข้อมูลมาสร้างบทวิเคราะห์ ทำให้เห็นถึงความเปลี่ยนแปลงของนโยบาย และดึงผู้คนให้มามีส่วนร่วมกับเว็บไซต์ ด้วยการเล่าเรื่องผ่านรูปภาพ คลิปวิดีโอ และวิชวลไลซ์ (visualize)
อย่างไรก็ตามมีงานวิจัยออกมาว่า AI ไม่สามารถสร้างนโยบายที่น่าเชื่อถือ และไม่มีประโยชน์ในทางปฏิบัติ และโน้มน้าวไม่ได้ ทั้งนี้ในโลกของนโยบายทางสังคมมีความซับซ้อนอย่างมาก จึงต้องมีคนคอยควบคุม AI ดูเรื่องจริยธรรม การตีความข้อมูล เพื่อนำมาตัดสินใจ
“ในโลกนโยบายสาธารณะเราต้องคิดแล้วว่าทำอย่างไรให้เราใช้ประโยชน์จาก AI ได้ คือ หนึ่ง เราต้องวางสถานะของตัวเองในการทำงานเชิงยุทธศาสตร์มากขึ้น ใช้ AI เป็นเครื่องมือ และคนคอยดูแลเรื่องประเด็นทางจริยธรรม การเชื่อมต่อกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย การออกแบบการใช้ AI และท้ายที่สุดใช้ AI เป็นตัวตั้งต้น กวาดสัญญาณ ทำข้อสรุป ทำให้เห็นรูปแบบที่ซ่อนอยู่ แต่คนจะต้องเป็นคนวิเคราะห์และตีความ แปลความการใช้งานนั้น”
ผศ.ธีรพัฒน์ อังศุชวาล นักวิชาการและนักขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะ คณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
ผศ.ธีรพัฒน์ แนะนำว่า สิ่งที่รัฐบาลจะนำ AI มาปรับใช้กับนโยบายได้ก็คือ ใช้ AI รวบรวมปัญหาของประชาชน และจัดลำดับความสำคัญของข้อมูล เพื่อจะได้รู้ว่าเรื่องอะไรที่ควรต้องแก้ไขก่อน ช่วยตัดสินใจกำหนดนโยบายที่มีแนวโน้มประสบความสำเร็จและตอบโจทย์ประชาชน สุดท้ายช่วยประเมินผล โดยให้ AI รวบรวมผลตอบรับจากประชาชนแบบเรียลไทม์ ว่า ประชาชนชอบนโยบายที่ทำออกมาหรือไม่ มีปัญหาอะไรเกิดขึ้นบ้าง และนำข้อมูลเหล่านั้นมาปรับปรุงในการทำนโยบายได้
ทั้งนี้ หากรัฐบาลไม่ใช้ประโยชน์จาก AI ที่ช่วยค้นหาปัญหาทางสังคมที่บางครั้งก็เกินศักยภาพที่คนจะมองเห็นได้ ตนคิดว่ารัฐบาลอาจจะไม่สามารถออกแบบนโยบายที่ตอบโจทย์ประชาชน และแข่งขันกับประเทศอื่น ๆ ได้
เอกภพ สิทธิวรรณธนะ ผู้ประสานงานโครงการชุมชนกรุณาเพื่อการอยู่และตายดี (Peaceful Death) ระบุว่า โครงการชุมชนกรุณาเพื่อการอยู่และตายดี จะทำงานในเชิงครอบครัวให้มีความพร้อมที่จะดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย จากเดิมทำในระดับชุมชน และขยายมาเป็นระดับโรงพยาบาล โดยแพลตฟอร์ม Policy Watch ได้ช่วยเป็นกระบอกเสียงให้กับข้อเรียกร้องของพวกเราให้ปรากฏในสื่อมวลชน สื่อสารไปถึงเครือข่าย และผู้บริหารนโยบาย ซึ่งที่ผ่านมาก ข้อมูลเหล่านี้มีจำนวนมหาศาลและกระจัดกระจาย ซึ่ง AI ได้เข้ามาช่วยจัดระเบียบข้อมูล จนสามารถนำออกมาสื่อสาร เพื่อให้มีความเหมาะสมลงใน Policy Watch และทำเป็นสมุดปกขาวเสนอต่อผู้กำหนดนโยบายด้วยข้อมูลที่น่าเชื่อถือ
ทั้งนี้ AI ยังคงเป็นส่วนเล็ก ๆ ในการทำงานเท่านั้น เพราะโครงการชุมชนกรุณาฯ ยังคงต้องใช้กำลังคนลงพื้นที่รับฟังปัญหาจากโรงพยาบาลและชุมชน ซึ่งถ้าหากนำข้อมูลเหล่านี้ให้ AI วิเคราะห์และจัดระเบียบ ก็จะกลายเป็นข้อมูลที่นำไปใช้อ้างอิงได้
สัญญา เศรษฐพิทยากุล ผู้ช่วยรองอธิการบดี สำนักดิจิทัลการศึกษาและบริการ มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์ มองว่า AI ทำงานร่วมกับคนได้ ช่วยให้สามารถทำงานได้หลายอย่างมากขึ้น หรือลดระยะเวลาการทำงานบางอย่างได้ เพราะ AI ในปัจจุบันเก่งมากขึ้นเรื่อย ๆ ซึ่งในแง่ของการใช้งานจริงจากประสบการณ์ส่วนตัว คือ
- งานแบบแรก ช่วยเตรียมเอกสารงาน ข้อเสนอโครงการวิจัย โครงการขอทุน และโครงการศึกษา
- งานแบบที่สอง ใช้ AI เพิ่มการมีส่วนร่วมในการเรียน โดยให้วิเคราะห์ว่าเด็กสนใจการเรียนมากแค่ไหนจากการจับภาพพฤติกรรมในห้องเรียน
- งานแบบที่สาม ให้เด็กทำงานร่วมกับ AI ซึ่งอาจารย์จะต้องให้โจทย์ที่เด็กจะต้องคิดให้สูงขึ้นและสร้างสรรค์มากขึ้น
- งานแบบที่สี่ การทำงานร่วมกับภาครัฐ ทั้งการเตรียมนโยบาย การวิเคราะห์เหตุการณ์ หรือกระตุ้นนักวิเคราะห์นโยบายในหน่วยงานภาครัฐว่า AI สามารถช่วยในการออกแบบนโยบายได้
ทั้งนี้ ตนเคยจัดกิจกรรมเวิร์กช็อป (Workshop) กับหน่วยงานภาครัฐแห่งหนึ่ง ให้ลองถาม AI ว่า ถ้าเราเป็นผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร อะไรที่เป็นปัญหาของผู้สูงอายุบ้าง ปรากฏว่าผลวิเคราะห์ของ AI มีทั้งเรื่องการเข้าถึงบริการ การเดินทางในกรุงเทพฯ เป็นต้น รวมถึงยังสามารถวิเคราะห์การแก้ปัญหา ข้อเสนอ และร่างยุทธศาสตร์ หรือแม้กระทั่งออกแบบทำสรุปข้อมูลทุกอย่างให้อยู่ในหน้าจอ (Dashboard) ดังนั้น อย่ากลัวที่ใช้จะ AI แต่ควรจะต้องหาวิธีว่าจะทำอย่างไรให้สามารถทำงานร่วมกับ AI ได้ เพื่อให้ได้ผลงานที่ดีและรวดเร็วกว่าเดิม
สำหรับงาน “AI Horizons: The Future of Media” จัดขึ้นระหว่างวันที่ 28–30 พ.ย. 67 ณ SCBX NEXT TECH ชั้น 4 สยามพารากอน เพื่อแสดงความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีของไทยพีบีเอส และสร้างโอกาสในการแลกเปลี่ยนมุมมองใหม่ ๆ เกี่ยวกับ AI และสื่อในอนาคต โดยนอกจากเวทีเสวนาอัปเดตเทรนด์เทคโนโลยี AI และแลกเปลี่ยนความรู้เกี่ยวกับการใช้ AI จากวงการสื่อทั้งไทยและต่างประเทศ ยังมี Interactive Exhibition นำเสนอผลิตภัณฑ์และบริการของไทยพีบีเอสที่พัฒนาจากเทคโนโลยี AI
โดยในวันที่ 30 พ.ย. ซึ่งเป็นวันสุดท้าย เวทีเสวนาภายใต้ธีม The Future with AI Power อาทิ Future of Organization บริหารองค์กรยุคใหม่ ปรับอย่างไรเมื่อ AI เข้ามา, ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับเทคโนโลยี, Update Trend and Next Generative AI 2025, SCBX AI-first Organization Journey and FinTech Industry Changing, From Good to Great: Leveraging AI to Skyrocket Your Business Performance พลิกธุรกิจสู่ความสำเร็จ: เร่งการเติบโตและเพิ่มประสิทธิภาพด้วยพลัง AI และ Generative AI in Virtual World AI กับการพัฒนาสื่อในโลกเสมือนจริง ติดตามรายละเอียดและข่าวสารทุกความเคลื่อนไหวเทคโนโลยี AI จาก “ไทยพีบีเอส” ได้ที่ www.thaipbs.ai
