โต้คอนเทนต์ ‘วู้ดดี้’ ปมดรามา “นมเมืองไทยคือนมผงผสมสาร” หวั่นทำสังคมตื่นตระหนก

กรมอนามัย แพทย์ นักวิชาการ ออกโรงยัน หลายประเด็นในรายการมีปัญหา ย้ำ คนดังสื่อสารประเด็นวิทยาศาสตร์ ข้อมูลทางการแพทย์ ต้องระมัดระวัง ด้าน ‘วู้ดดี้’ หยุดดรามา ยุติเผยแพร่คลิปเจ้าปัญหา พร้อมชวนผู้เชี่ยวชาญด้านนมให้ความรู้ที่ถูกต้อง

กลายเป็นประเด็นถกเถียงในโลกออนไลน์ หลังจากที่ วุฒิธร มิลินทจินดา หรือ วู้ดดี้ เผยแพร่คลิปตัวอย่างรายการ Woody อเวนเจอร์ ที่ได้นำเสนอเรื่องอาหาร และสุขภาพ โดยเฉพาะประเด็นเรื่อง “นม” ในประเทศไทย

โดยคลิปตัวอย่างรายการ มีประโยคที่ถูกหยิบยกมาวิจารณ์อย่างหนัก คือ

“นมในไทยส่วนมากไม่ใช่นมแท้ มันคือนมผงผสม”

“ไปกินชีสเมืองนอกทำไมท้องไม่อืดเหมือนอย่างเมืองไทย?”

“ดื่มแล้วแพ้ ผดผื่นขึ้น”

“นมรีดสดใหม่บูดง่าย”

“ถ้าอยู่เมืองไทยอยากกินนมจริง ไม่ใช่นมผง ต้องเป็นนม grass fed”

และมีการระบุว่า “ของแท้มีน้อยกว่าที่คิด”

เนื้อหาดังกล่าว ถูกมองว่าเป็นการเผยแพร่ความเชื่อผิด ๆ เรื่องดื่มนม จนอาจทำให้คนหวาดกลัว เช่น รศ.เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ อาจารย์ประจำภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โพสต์ระบุ ไม่รู้ว่าในคลิปเต็มรายการจะมีการชี้แจงอะไรบ้าง แต่มีหลายประโยคในคลิปนี้ ที่มีปัญหา เช่น 

  • “นมในไทย ส่วนมากไม่ใช่นมแท้ มันคือนมผง ผสม บราบราบรา”

    อันนี้ไม่สามารถยืนยันได้ว่า ส่วนน้อยหรือส่วนมาก แต่จริง ๆ แล้ว นมในไทยหลายยี่ห้อมากครับ ที่เป็นน้ำนมโคสดแท้ 100% โดยมีเขียนไว้ชัดเจนที่ข้างกล่อง และก็เป็นยี่ห้อที่หาซื้อไม่ยากด้วย เช่น นมจิตรลดา นมหนองโพ นมไทยเดนมาร์ค นมโฟร์โมสต์ ฯลฯ ส่วนนม ที่ทำจากนมผงมาผสมน้ำเพื่อคืนรูป ก็มีจำหน่ายโดยไม่ได้ผิดหรือเสียหายอะไร มีเขียนระบุไว้ข้างกล่องชัดเจนเช่นกัน โดยมักจะเป็นพวกนมพร่องไขมัน ไขมันต่ำ หรือนมปรุงแต่งรสชาติ หรือผสมสูตรเสริมสารอาหารสำหรับเด็ก 

  • “ดื่มนมมาตั้งแต่เด็ก ให้ตัวสูง ตัวสูง 175 แล้วผื่นขึ้นแขนมาตลอด ไม่รู้มาก่อนว่าเป็น lactose xxxx”

    ฟังไม่ชัดว่าเค้าพูดว่า แล็กโตสอะไร แต่คำศัพท์ที่มีจริงคือ lactose intolerance ภาวะที่ร่างกายย่อยน้ำตาลแล็กโตในนมได้ยาก ทำให้ปวดท้อง ท้องอืด ท้องเสียง่าย .. ซึ่งมักจะไม่ได้เป็นตอนเด็กๆ เพราะยังย่อยนมแม่ได้ (มีเหมือนกัน แต่น้อยมาก ที่จะย่อยแล็กโต้ไม่ได้ตั้งแต่ทารก )  แต่พอโตขึ้นแล้วเลิกดื่มนม ร่างกายเลยหยุดสร้างเอนไซม์สำหรับย่อยแล็กโตส เลยเกิดภาวะนี้ขึ้น.. ซึ่งแก้ได้ด้วยการค่อยๆ กลับมาดื่มนมทีละน้อย หรือหันไปดื่มนม แล็กโตสฟรี แทน 

    แต่ภาวะดังกล่าวนี้ ไม่น่าเกี่ยวข้องอะไรกับการที่มีผดผื่นขึ้นที่แขนมานาน .. คนที่ “แพ้นม” จริงๆ นั้น จะเป็นการแพ้โปรตีนบางอย่างในน้ำนม มักจะมีอาการรุนแรงอย่างรวดเร็ว เช่น ผื่นลมพิษ อาเจียน ท้องเสีย หายใจไม่ออก ฯลฯ 

  • “นมวัว รีดออกมาแป็บเดียว บูดเลยนะ”

    ในน้ำนมดิบนั้น มีจุลินทรีย์หลายชนิดปนเปื้อนอยู่ (นั่นคือ ทำไมถึงเสี่ยงมาก กับการดื่มนมวัวดิบ) และทำให้น้ำนมเริ่มเสียได้ แต่ใช้เวลาเป็นชั่วโมงๆ ไม่ใช่แค่แป็บเดียว ปรกติแล้ว หลังรีด น้ำนมดิบจะถูกรวมไว้ในภาชนะบรรจุที่สะอาด และขนส่งไปยังศูนย์รวบรวมน้ำนมดิบโดยเร็วที่สุด ภายในเวลาไม่เกิน 2 ชั่วโมง เพื่อไปเก็บรักษาไว้ที่อุณหภูมิไม่เกิน 4 องศาเซลเซียส  (ซึ่งจะอยู่ได้  7-10 วัน) แล้วนำไปให้ความร้อนเพื่อฆ่าเชื้อโรค เช่น ด้วยวิธีพาสเจอร์ไรซ์ หรือ UHT

  • “ไปยุโรป ไปเมืองนอก ไปกินชีสเค้า ทำไมท้องไม่อืดเหมือนอย่างเมืองไทย “

    ในชีส มีน้ำตาลแล็คโตสอยู่ด้วย แต่ปริมาณน้อยกว่านมมาก เนื่องจากกระบวนการผลิตชีส จะแยกแล็คโตสส่วนใหญ่ออกไปในโปรตีนเวย์ และแล็คโตสที่เหลือในชีส จะค่อยๆ ถูกจุลินทรีย์ในชีสย่อยสลายไประหว่างการหมักชีส  ทำให้เหลือน้อยลงเมื่อชีสมีอายุมากขึ้น ดังนั้น ถ้ามีปัญหาเรื่องการย่อยน้ำตาลแล็กโตในนม จนท้องอืด ก็มักจะไม่ค่อยมีปัญหาเวลากินชีส 

  • “ถ้าอยู่เมืองไทย อยากกินนมจริง ไม่ใช่นมผง ต้องเป็นนม grass fed”

    จริงๆ อย่างที่เขียนในข้อ 1. แล้วว่า นมในไทยทั่วไปหลายยี่ห้อ ก็เป็นน้ำนมโคสด 100%  อยู่แล้ว ไม่ได้ต้องจนต้องไปหานมพิเศษ ที่เขียนว่า grass fed ซึ่งมีราคาแพง หาซื้อยาก มาการันตีว่าเป็นน้ำนมแท้ 

    ตามนิยามแล้ว นม Grass Fed คือนมที่ได้จากแม่วัว ซึ่งถูกเลี้ยงด้วย “หญ้า” ตามธรรมชาติเป็นหลัก ไม่ค่อยให้อาหารอื่นๆ เช่น พวกข้าวโพด ถั่วเหลือง ฯลฯ กิน แค่นั้นเอง โดยเชื่อกันว่า แม่วัวที่เลี้ยงแบบนี้จะสุขภาพดี ทั้งกายและใจ เพราะได้เดินกินหญ้าในทุ่งกว้างๆ ไม่ใช่อยู่ในโรงเรือนแบบวัวนมทั่วไป และยังเชื่อกันว่า จะทำให้นมมีคุณค่าทางโภชนาการสูงขึ้น เพราะมีกรดไขมันโอเมก้า 3 มากขึ้น

  • “นมผง มีการใส่สาร ใส่ additive อื่นๆ ทำให้ละลายน้ำง่าย แต่ไม่ได้เขียนในฉลาก”

    ในกระบวนการทำนมผงนั้น ก็แค่นำเอาน้ำนมดิบมาเข้าเครื่องแปรรูปให้เป็นผง และอาจจะมีการเติมสารบางตัว เช่น สารอีมัลซิไฟเออร์ (ช่วยให้ไขมันนมละลายเข้ากันน้ำได้ดี) ซึ่งต้องเป็นสารที่ได้รับอนุญาตให้ใช้กับอาหาร  ในปริมาณที่เหมาะสมตามมาตรฐานว่าปลอดภัย ไม่ได้แปลกอะไรครับ และถ้าเราซื้อมาเป็นนมผง ฉลากข้างกระป๋อง ข้างกล่อง ก็มักจะมีระบุเอาไว้แล้วว่ามีสารอะไรบ้าง แต่ไม่ค่อยมีใครรู้จักชื่อทางเคมีพวกนี้

    ทีนี้ ถ้าเป็นนมกล่อง ที่เอานมผงมาละลายน้ำอีกที (น้ำเป็นองค์ประกอบหลักจำนวนมาก ในน้ำนม) ปริมาณของสาร aditive ดังกล่าว จะเหลืออยู่น้อยมากๆ จนไม่ต้องระบุ ที่ข้างกล่องนมอีก จริงๆ แล้วผู้ผลิตมักจะเติมสารที่ชื่อว่า soy lecithin ที่ทำจากถั่วเหลือง ลงไปด้วยครับ ซึ่ง เลซิทิน เป็นสารอาหาร ที่จะมีสมบัติในการเป็นอีมัลซิไฟเออร์ไปในตัวด้วย อันนี้อาจจะเห็นบ้างที่ข้างกล่อง

  • “นี่ยังไม่รวมมีฮอร์โมนด้วยนะ”

    ในน้ำวัวมีฮอร์โมนอยู่จริงครับ แต่เป็นฮอร์โมนตามธรรมชาติ ที่มีอยู่แล้วในพวกสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม ซึ่งก็ไม่ได้เป็นอันตรายอะไร ต่อการบริโภค และการที่มีข่าวลืออ้างว่า มีการใช้ฮอร์โมนเร่งโต ในการเลี้ยงสัตว์ และจะกลายเป็นสารก่อมะเร็งนั้น อันนี้เป็นข่าวปลอม ที่มีมานานแล้วครับ ได้รับการปฏิเสธยืนยันมาโดยตลอด จากทั้งหน่วยงานทางการเกษตรและสาธารณสุข

    สุดท้าย หวังว่าทางรายการจะมีการปรับปรุงแก้ไข ก่อนออกอากาศ แต่โดยรวมแล้ว น่าห่วงมาก ที่จะทำให้คนไทยหวาดกลัวการดื่มนมกันโดยใช่เหตุ

ขณะที่ ผศ.นพ.สิระ นันทพิศาล สาขากุมารเวชศาสตร์ โรคภูมิแพ้และภูมิคุ้มกัน คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ให้ความเห็นว่า Scientific talk for general audience หรือการสื่อสารทางวิทยาศาสตร์ให้กับประชาชนทั่วไป โดยเฉพาะข้อมูลทางการแพทย์ influencer ที่มีชื่อเสียงในการสื่อสาร ต้องให้ความระมัดระวังกับข้อมูลมาก

โดยเฉพาะด้านภูมิแพ้ที่เป็นความเชี่ยวชาญของตัวเอง แต่วินาทีที่ 8 ของคลิป ที่ผู้ถูกสัมภาษณ์บอกว่า ถูกบังคับให้กินนมมาตั้งแต่เด็กแล้วก็สูง แต่ว่ามีผื่นขึ้นแขนทั้งสองข้าง ที่เกิดจากนมวัวเพราะว่าเป็น Lactose Intolerance ส่วนนี้ต้องยกมือสองข้างคัดค้าน และเชื่อว่าหมอส่วนใหญ่คัดค้านแน่นอน 

ภาวะย่อยน้ำตาลแลคโตสไม่ได้ หรือขาด enzyme lactase เพื่อย่อยน้ำตาลแลคโตสในนมวัว เป็นภาวะที่พบได้บ่อยมาก ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้อาจจะสูงถึงร้อยละ 90 ของคนไทย อาการจะเกิดในทางเดินอาหารคือท้องอืดท้องเสียหลังจากกินนมปริมาณมาก อาการรุนแรงมากน้อยขึ้นกับปริมาณเอนไซม์ที่มีในร่างกาย เป็นภาวะทางพันธุกรรม

แต่เนื้อหาสำคัญที่ต้องย้ำ คือ ย่อยน้ำตาลแลคโตสไม่ได้ไม่เกี่ยวอะไรกับผื่นที่แขนเลย ผื่นที่เป็นมานานไปดูก่อนว่าเป็นผื่นอะไรแล้วค่อยมาบอกว่าเกิดจากการกินนมวัว ผิวหนังอักเสบภูมิแพ้ atopic dermatitis / eczema เกิดจากปัญหาของผิวหนังของแต่ละคนและปัจจัยอีกหลายอย่าง แต่ไม่ใช่แลคโตส

ทั้งนี้ ภูมิแพ้นมวัว แสดงอาการเป็นผิวหนังอักเสบได้ แต่เกิดจากโปรตีนนมวัว ไม่ใช่น้ำตาลแลคโตส หากมีข้อสงสัยทางการแพทย์ฟังข้อมูลมาได้แต่ควรยืนยันความถูกต้องกับแพทย์อีกครั้ง เพราะคำพูดไม่ถึง 10 วินาทีในคลิปนี้ แตกตื่นทั้งคนฟังและวงการแพทย์จริง ๆ

สอดคล้องกับ กรมอนามัย กระทรวงสาธารสุข ได้ออก infographic 6 ความเชื่อที่ผิดเกี่ยวกับการดื่มนมวัว เช่น

  • อาการท้องอืด และท้องเสียจากการดื่มนม เกิดจากการแพ้นม

    ความจริง อาการท้องอืดและท้องเสียจากการดื่มนมมิใช่การแพ้ (allergy) แต่เกิดจากร่างกายหยุดสร้างเอ็มไซม์แล็กเทส ทำให้ไม่สามารถย่อยน้ำตาลแล็กโทสในน้ำนมได้ ส่งผลให้มีอาการ ท้องอืด ท้องเสีย ดังนั้นควรดื่มนมครั้งละ 1 แก้ว ในเวลา 1-2 สัปดาห์ หรือดื่มหลังอาหาร ไม่ดื่มนมตอนท้องว่างหรือเลือกดื่มผลิตภัณฑ์นมปราศจากน้ำตาลแล็กโทส (Lactose free milk)


  • นมผงมีคุณภาพสู้น้ำนมโคสดไม่ได้ 

    ความจริง นมผงมีคุณค่าโภชนาการด้อยกว่าน้ำนมสดเพียงเล็กน้อย จากการที่โปรตีนและวิตามินบางส่วนในน้ำนมสดสลายตัวไปกับความร้อน ซึ่งในทางโภชนาการนับว่าไม่รุนแรง ดพราะสารอาหารหลักที่คาดหวังจากการดื่มน้ำนมยังคงอยู่ และที่สุญเสียไปก็สามารถทดแทนด้วยการเสริมลงไปได้


  • ดื่มนมข้าว นมถั่ว นมนัท ทดแทนนมโคได้

    ความจริง คุณภาพของโปรตีนในข้าวและถั่วซึ่งเป็นโปรตีนจากพืช มีคุณภาพด้อยกว่าโปรตีนในน้ำนมซึ่งเป็นโปรตีนจากสัตว์ ดังนั้นผลิตภัณฑ์นมข้าว นมถั่ว และนมนัทที่อาจผลิตขึ้นมาให้มีปริมาณโปรตีนเท่าน้ำนมโค จะให้ประโยชน์ต่อร่างกายที่ด้อยกว่า เนื่องจากมีกรดอะมิโนจำเป็นไม่ครบถ้วน


  • การดื่มนมเป็นประจำทำให้ดื้อยาปฏิชีวนะจากยาปฏิชีวนะที่ปนเปื้อนในน้ำนมโค

    ความจริง เมื่อระมาณ10 ปีที่แล้ว อาจเป็นความจริง เพราะเกษตรกรบางราย ใช้ยาปฏิชีวนะผสมกับอาหารแม่โคเพื่อป้องกันโรคเต้านมอักเสบ (mastitie) แต่ปัจจุบันการเลี้ยงดูแบบปล่อยทุ่ง ดูแลด้านโภชนาการและสุขภาพของแม่โคตามแนวทางนมพรีเมียมของ อย. และเฝ้าระวังคุณภาพน้ำนมดิบและผลิตภัณฑ์ ทำให้ปัญหาดังกล่าวไม่เกิดขึ้นแล้ว


  • ดื่มนมโคแล้วเกิดมะเร็ง

    ความจริง ผลวิเคราะห์เอกสารงานวิจัยอย่างเป็นระบบ (systematic reviews) ไม่พบความสัมพันธ์ระหว่างการบริโภคนมและผลิตภัณฑ์ต่อการเกิดโรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ มะเร็งไต มะเร็งปอด มะเร็งต่อมน้ำเหลือง มะเร็งต่อมไทรอยด์ และ มะเร็งเม็ดโลหิตขาว การดื่มนมและผลิตภัณฑ์นม ช่วยลดคาวมเสี่ยงของมะเร็งลำไส้ใหญ่ และมะเร็งทหารหนัก


  • ดื่มนมกับเนื้อสัตว์ไม่ได้

    ความจริง การห้ามกินเนื้อสัตว์ร่วมกับน้ำนมเป็นเหตุผลด้านศาสนามากกว่าอันตรายต่อสุขภาพ เนื่องจากการฆ่าลูกโคตัวผู้ที่เพิ่งคลอดตามเเนวปฏิบัติของฟาร์มโคนม ทำให้เกรงว่าจะนำเนื้อของลูกโคไปบริโภคพร้อมกับน้ำนมที่ควรจะเป็นอาหารของมัน ซึ่งเป็นข้อห้ามตามความเชื่อในศาสนายิวมิได้เกี่ยวข้องกับความปลอดภัยด้านอาหาร

เช่นเดียวกับเพจ สถาบันอาหาร foodintelligencecenter โพสต์ระบุ นมโค จัดเป็นอาหารกำหนดคุณภาพหรือมาตรฐาน โดยมีประกาศกระทรวงสาธารณสุข กำหนดไว้เป็นการเฉพาะ ปัจจุบันมีประกาศฯ ที่เกี่ยวข้อง 2 ฉบับ ได้แก่ ประกาศฯ ฉบับที่ 350 พ.ศ. 2556 และประกาศฯ ฉบับที่ 406 พ.ศ. 2562 ได้กำหนดนิยามไว้ดังนี้

 “นมโค” = ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากน้ำนมโคดิบ ได้แก่ น้ำนมโคสด น้ำนมโค นมผง นมข้น นมคืนรูป นมแปลงไขมัน

“น้ำนมโคดิบ” = น้ำนมที่รีดได้จากแม่โค และไม่ผ่านกรรมวิธีการฆ่าเชื้อด้วยความร้อน

“น้ำนมโคสด” = ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการนำน้ำนมโคดิบมาผ่านกรรมวิธีพาสเจอร์ไรส์ที่อุณหภูมิไม่เกิน 80 องศาเซลเซียส มีมันเนยไม่น้อยกว่าร้อยละ 3.2 ของน้ำหนัก และมิได้เติมหรือแยกซึ่งวัตถุอื่นใด เว้นแต่การแยกมันเนยออกมาเท่านั้น

“น้ำนมโค” = ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการนำน้ำนมโคดิบมาผ่านกรรมวิธีการฆ่าเชื้อ ที่ไม่เข้าลักษณะเป็นน้ำนมโคสด และมิได้แยกหรือเติมเข้าไปซึ่งวัตถุอื่นใด เว้นแต่การแยกหรือเติมมันเนย หรือปรับปริมาณเนื้อนมด้วยนมผงไม่เกินร้อยละ 1 ของน้ำหนัก

“นมผง” = ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการนำน้ำนมโคดิบที่ผ่านกรรมวิธีฆ่าเชื้อที่ระเหยน้ำออกด้วยกรรมวิธีต่างๆ จนเป็นผง และอาจมีการเติมวัตถุอื่นใดที่เป็นองค์ประกอบของนมอีกด้วยก็ได้

“นมข้น” = ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการนำน้ำนมโคดิบมาระเหยเอาน้ำบางส่วนออก และอาจเติมน้ำตาลหรือวัตถุอื่นใดที่เป็นองค์ประกอบของนมอีกด้วยก็ได้

“นมคืนรูป” = ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการนำองค์ประกอบของน้ำนมโคดิบมาผสมกันให้มีลักษณะเช่นเดียวกับน้ำนมโคสด น้ำนมโค หรือนมข้น และอาจเติมน้ำนมโคดิบหรือวัตถุอื่นใดที่เป็นองค์ประกอบของนมอีกด้วยก็ได้

“นมแปลงไขมัน” = น้ำนมโคสด น้ำนมโค นมผง นมข้น หรือนมคืนรูป ที่ใช้ไขมันอื่นบางส่วนหรือทั้งหมดแทนมันเนยที่มีอยู่

นอกจากนี้  ยังมีนมและผลิตภัณฑ์ของนมอื่น ที่มีประกาศเฉพาะ ได้แก่ นมปรุงแต่ง ผลิตภัณฑ์ของนม และนมเปรี้ยว

‘วู้ดดี้’ ยุติดรามา! ระงับเผยแพร่คลิปชั่วคราว
เตรียมตอนพิเศษร่วมกับผู้เชี่ยวชาญด้านนมในไทย

ล่าสุด วู้ดดี้ โพสต์ระบุ เข้าใจว่าคลิปที่ออกไปอาจทำให้บางคนรู้สึกว่ารายการกำลังบอกว่า “นมไม่ดี” หรือ “นมไทยด้อยคุณภาพ” ซึ่งไม่ใช่เจตนาของทีมงาน โดยจุดประสงค์ของรายการ คืออยาก “ชวนทุกคนตั้งคำถามกับสิ่งที่เรากินอยู่ทุกวัน” เพราะบางทีสิ่งที่เราคิดว่ารู้…อาจยังรู้ไม่ครบ

อย่างไรก็ตาม เข้าใจดีว่า เรื่องโภชนาการเป็นเรื่องละเอียดอ่อนมากหากอธิบายไม่ครบ หรือพูดเพียงบางมุม อาจทำให้เกิดความเข้าใจคลาดเคลื่อนได้ ทีมงานจึงขอน้อมรับทุกคำแนะนำ และ ขอระงับการเผยแพร่คลิปชั่วคราว เพื่อทบทวน ตรวจสอบข้อมูล และปรับแก้ให้รอบด้านยิ่งขึ้น ขณะเดียวกันกำลังเตรียมตอนพิเศษร่วมกับผู้เชี่ยวชาญด้านโภชนาการ แพทย์ และตัวแทนจากอุตสาหกรรมนมไทย เพื่อพูดคุยกันอย่างตรงไปตรงมาในทุกประเด็น 

ทั้งนี้ในโลกออนไลน์ยังมีข้อถกเถียงเรื่องการให้อินฟลูเอนเซอร์ หรือบุคคลที่มือชื่อเสียง มาให้ความรู้ด้านโภชนาการ ยา หรือสารบำรุงร่างกายรูปแบบต่าง ๆ ว่าควรมีระเบียบหรือกฎหมายควบคุมที่เข้มงวดกว่านี้หรือไม่ เนื่องจากหากไม่ใช่ผู้เชี่ยวชาญโดยตรงอาจนำไปสู่การให้ข้อมูลผิดๆ สร้างให้เกิดความตระหนก หรือหลงเชื่อซื้อมาบริโภค อาจทำให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพหรือเสียชีวิตอย่างหลายกรณีที่เคยเป็นข่าว

Author

Alternative Text
AUTHOR

The Active

กองบรรณาธิการ The Active