ฤดูกาลเลือกตั้งท้องถิ่นใกล้เข้ามาทุกที เลือกตั้งแต่ละครั้งไม่ว่าสนามเล็ก สนามใหญ่ สิ่งที่ตามมาคือการใช้งบประมาณจำนวนมาก เพื่อจัดการเลือกตั้ง แน่นอนว่าสิ่งที่ถูกคาดหวังตามมานั่นคือ ตัวเลขคนไปใช้สิทธิ์ ที่อาจบ่งบอกถึงการให้ความสำคัญของการเลือกตั้งที่แลกมาด้วยงบฯ มหาศาล
สำหรับการเลือกตั้งนายก อบจ. และ ส.อบจ. 1 กุมภาพันธ์ 2568 นั้น ก็มีตัวเลขงบฯ ที่น่าสนใจไม่แพ้กัน สันติชัย อาภรณ์ศรี บรรณาธิการบริหาร Rocket Media Lab เปิดเผยข้อมูลนี้ ผ่าน Data ที่เกี่ยวข้องกับการจัดการเลือกตั้ง นายก อบจ. ระบุว่า งบฯ สำหรับการจัดการเลือกตั้งในครั้งนี้มีมูลค่ารวมประมาณ 3,500 ล้านบาท ซึ่งครอบคลุมค่าใช้จ่ายต่าง ๆ เช่น การจัดตั้งหน่วยเลือกตั้ง, ค่าตอบแทนเจ้าหน้าที่ผู้ดูแลการเลือกตั้ง และค่าใช้จ่ายเพิ่มเติมอื่น ๆ อย่าง การพิมพ์บัตรเลือกตั้งและการประชาสัมพันธ์
สิ่งที่น่าสนใจคือการเลือกตั้งครั้งนี้มีเพียง 17 จังหวัดเท่านั้นที่จะต้องเลือกตั้งนายก อบจ. เนื่องจากในบางพื้นที่ได้มีการจัดการเลือกตั้งไปแล้วก่อนหน้านี้ อันเป็นผลจากการที่ นายก อบจ. ในหลายจังหวัดลาออกก่อนครบวาระ เช่น ในปี 2567 จ.ปทุมธานี ใช้งบฯ 79 ล้านบาท ในการจัดการเลือกตั้ง แต่ในปี 2568 งบฯ ได้เพิ่มขึ้นอีก 89 ล้านบาท ซึ่งเพิ่มงบฯ อีกเท่าตัว เท่ากับว่าการลาออกก่อนกำหนดของนายก อบจ. นำไปสู่การเพิ่มภาระค่าใช้จ่ายและการใช้งบประมาณซ้ำซ้อนในหลายจังหวัด
“ด้วยวงงบประมาณที่ตั้งไว้ ในสถานการณ์ที่ไม่รู้ว่าจะมีใครลาออกเพิ่ม ก็อาจจะต้องควักเงินมาใช้เพิ่มเติม เพื่อให้มันจัดการเลือกตั้งได้ นอกจากจะต้องสิ้นเปลืองงบประมาณแล้ว ถ้าควักเงินเข้าเนื้อไปเรื่อย ๆ งบฯ สำหรับจัดการภัยพิบัติก็จะร่อยหรอตาม”
สันติชัย อาภรณ์ศรี
ปัญหาสำคัญที่เกิดขึ้นจากการตั้งงบฯ ไม่เพียงพอ คือ หน่วยงานท้องถิ่นจำเป็นต้องนำเงินสะสมออกมาใช้เพื่อครอบคลุมค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้น ซึ่งเงินสะสมนี้มีบทบาทสำคัญในกรณีฉุกเฉิน เช่น การซื้อวัคซีนในช่วงการระบาดของโควิด-19, การจัดการภัยพิบัติอื่น ๆ การใช้งบฯ ที่ไม่เหมาะสมอาจทำให้เงินสะสมไม่เพียงพอสำหรับเหตุการณ์ฉุกเฉินในอนาคต
ขณะเดียวกันการใช้งบฯ เหล่านี้ก็สะท้อนว่า ท้องถิ่นจะเป็นด่านหน้าในการบรรเทาวิกฤตในอนาคต ดังนั้น นายกฯ อบจ. ต้องมีวิสัยทัศน์ต่อท้องถิ่น มากกว่าแค่การแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า
ไม่ไปเลือกตั้ง อบจ. = สูญงบฯ 75 บาท/หัว
พลาดโอกาสกำหนดอนาคตท้องถิ่น
สันติชัย ยังชี้ให้เห็นว่า จากการคำนวณงบฯ ทั้งหมด พบว่า ต้นทุนเฉลี่ยต่อผู้ใช้สิทธิ์เลือกตั้งอยู่ที่ 75 บาทต่อคน ซึ่งเป็นเงินภาษีของประชาชน และนี่เป็นเหตุผลสำคัญที่ประชาชนควรออกไปใช้สิทธิ์เลือกตั้ง เพื่อให้เงินภาษีถูกใช้ให้คุ้มค่าที่สุด
พร้อมทั้งเน้นย้ำถึงเป้าหมายของคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ที่ต้องการให้มีผู้มาใช้สิทธิ์เลือกตั้งถึง 65% ขณะที่การเลือกตั้ง อบจ. ที่ผ่านมาในปี 2563 พบว่า มีผู้มาใช้สิทธิเลือกตั้งทั่วประเทศอยู่ที่ 62.25% เท่านั้น
สำหรับแหล่งงบฯ ของ อบจ. มาจาก 3 ส่วนหลัก ได้แก่ งบฯ ที่รัฐจัดสรรให้ เช่น ภาษีมูลค่าเพิ่มและภาษีจากสรรพสามิต เงินอุดหนุนจากรัฐสำหรับโครงการต่าง ๆ และรายได้ที่ อบจ. จัดเก็บเอง เช่น ภาษียาสูบ น้ำมัน และค่าธรรมเนียมโรงแรมในพื้นที่ เงินสะสมของ อบจ. ถือเป็นแหล่งทรัพยากรสำคัญที่สามารถนำมาใช้ในกรณีฉุกเฉินและช่วยเหลือประชาชนในสถานการณ์ที่ไม่คาดคิด
อบจ. ยังเป็นหน่วยงานสำคัญที่ดูแลพื้นที่ทั้งจังหวัด ซึ่งรายได้หลักมาจากภาษียาสูบ น้ำมัน และค่าธรรมเนียมโรงแรม อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมผู้บริโภค เช่น การสูบบุหรี่ไฟฟ้าและการใช้รถยนต์ไฟฟ้า อาจทำให้รายได้จากภาษีเหล่านี้ลดลงในอนาคต จึงเป็นโจทย์สำคัญที่นายก อบจ. ต้องวางแผนหาแหล่งรายได้ใหม่เพื่อชดเชย
การใช้งบประมาณของ อบจ. ส่วนใหญ่ยังมุ่งไปที่การก่อสร้างถนน โดยเฉพาะในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่มีการกระจายโครงการอย่างครอบคลุมที่สุด ในขณะที่บางจังหวัด เช่น สมุทรปราการ มีโครงการน้อย แต่ใช้งบประมาณสูงในโครงการเมกะโปรเจกต์ สะท้อนความแตกต่างในการกระจายงบฯ ที่ยังต้องศึกษาเพิ่มเติม เพื่อความโปร่งใสและตอบโจทย์ความต้องการของประชาชนในพื้นที่ได้ดียิ่งขึ้น
“พอเป็นเรื่องท้องถิ่น คนอาจจะรู้สึกว่าการเลือกนายก อบจ. จากความใกล้ชิด อาจจะง่ายกว่าเวลาไปขออะไร แต่สิ่งที่อยากจะให้คิดต่อจากนี้คือ ทำยังไงที่เราจะสามารถวางแผนทิศทางของจังหวัดได้ ประชาชนควรจะต้องได้เห็นข้อมูลอะไรอีกบ้างเพื่อที่จะเรียกร้องนายก อบจ. ในการวางแผนงบฯ และจัดเก็บภาษี”
สันติชัย อาภรณ์ศรี
ด้วยเหตุนี้ การบริหารจัดการงบฯ ในระดับท้องถิ่นจึงเป็นเรื่องที่ประชาชนควรให้ความสำคัญ โดยเฉพาะในช่วงการเลือกตั้งที่จะเกิดขึ้น การเลือกตั้งไม่เพียงแต่ส่งผลต่อการกำหนดทิศทางของนโยบายท้องถิ่นในอีก 4 ปีข้างหน้า แต่ยังสะท้อนถึงความโปร่งใสและความรับผิดชอบในการใช้งบประมาณที่เป็นเงินภาษีของประชาชน
ข้อมูลดิบ: งบประมาณจัดการเลือกตั้งทั้ง 76 จังหวัด
จากข้อมูลของ Rocket Media Lab รายงานประมาณการรายจ่ายในข้อบัญญัติงบประมาณประจำปี พ.ศ. 2568 ของ อบจ. ทั่วประเทศ โดยไม่รวม อบจ. แม่ฮ่องสอน ที่ไม่มีการตั้งงบประมาณในการจัดการเลือกตั้งไว้ในข้อบัญญัติงบประมาณ อบจ. ปี 2568 และ อบจ. กำแพงเพชร บึงกาฬ เลย และสมุทรสาคร ที่ไม่ตั้งงบค่าตอบแทนเจ้าหน้าที่ในการเลือกตั้งไว้ พบว่า ค่าใช้จ่ายในการเลือกตั้ง อบจ. ในปีงบประมาณ 2568 ประกอบด้วย ค่าจัดการเลือกตั้ง และค่าตอบแทนเจ้าหน้าที่ รวมเป็นเงินทั้งสิ้น 3,563,810,232 บาท
| จังหวัด | งบการจัดการเลือกตั้ง 68 (บาท) | ค่าตอบแทนเจ้าหน้าที่ในการเลือกตั้ง (บาท) | งบจัดการเลือกตั้ง68+ค่าตอบแทน (บาท) | ประชากรผู้มีสิทธิเลือกตั้ง (คน) | งบต่อหัวรวม | หมายเหตุ |
| นครราชสีมา | 78,098,000 | 110,000,000 | 188,098,000 | 365,192 | 515.07 | |
| เชียงราย | 34,948,553 | 36,051,447 | 71,000,000 | 176,685 | 401.85 | |
| นครศรีธรรมราช | 42,150,000 | 34,028,000 | 76,178,000 | 212,271 | 358.87 | |
| บุรีรัมย์ | 50,800,000 | 47,980,000 | 98,780,000 | 432,622 | 228.33 | |
| ร้อยเอ็ด | 17,938,600 | 40,912,200 | 58,850,800 | 262,516 | 224.18 | |
| สมุทรปราการ | 120,000,000 | 33,000,000 | 153,000,000 | 752,019 | 203.45 | |
| กำแพงเพชร | 60,000,000 | 60,000,000 | 303,089 | 197.96 | ไม่ตั้งงบค่าตอบแทนเจ้าหน้าที่ในการเลือกตั้งไว้ | |
| สงขลา | 34,000,000 | 40,500,000 | 74,500,000 | 407,945 | 182.62 | |
| ระยอง | 50,000,000 | 20,000,000 | 70,000,000 | 385,091 | 181.78 | |
| น่าน | 18,000,000 | 20,000,000 | 38,000,000 | 209,669 | 181.24 | |
| กระบี่ | 10,000,000 | 15,000,000 | 25,000,000 | 142,114 | 175.92 | |
| นครนายก | 15,160,000 | 10,000,000 | 25,160,000 | 157,102 | 160.15 | |
| ชลบุรี | 40,000,000 | 50,000,000 | 90,000,000 | 570,120 | 157.86 | |
| ชุมพร | 12,320,000 | 15,300,000 | 27,620,000 | 183,361 | 150.63 | |
| สกลนคร | 24,563,102 | 24,220,350 | 48,783,452 | 331,807 | 147.02 | |
| สุรินทร์ | 46,370,000 | 15,000,000 | 61,370,000 | 433,837 | 141.46 | |
| ขอนแก่น | 40,000,000 | 52,000,000 | 92,000,000 | 654,181 | 140.63 | |
| นราธิวาส | 31,700,000 | 36,569,400 | 68,269,400 | 506,704 | 134.73 | |
| นครสวรรค์ | 20,000,000 | 35,000,000 | 55,000,000 | 411,154 | 133.77 | |
| เชียงใหม่ | 50,000,000 | 50,000,000 | 100,000,000 | 791,945 | 126.27 | |
| ศรีสะเกษ | 26,000,000 | 44,000,000 | 70,000,000 | 588,876 | 118.87 | |
| นครพนม | 20,484,410 | 22,015,590 | 42,500,000 | 401,623 | 105.82 | |
| ลพบุรี | 15,000,000 | 25,000,000 | 40,000,000 | 389,684 | 102.65 | |
| ตาก | 12,550,000 | 15,750,000 | 28,300,000 | 279,832 | 101.13 | |
| ตรัง | 28,000,000 | 22,000,000 | 50,000,000 | 517,530 | 96.61 | |
| ปทุมธานี | 49,000,000 | 40,000,000 | 89,000,000 | 948,935 | 93.79 | |
| ฉะเชิงเทรา | 29,374,300 | 25,279,500 | 54,653,800 | 587,342 | 93.05 | |
| อุดรธานี | 41,200,000 | 40,600,000 | 81,800,000 | 906,437 | 90.24 | |
| พิจิตร | 19,047,000 | 18,953,000 | 38,000,000 | 428,974 | 88.58 | |
| กาฬสินธุ์ | 15,300,000 | 23,000,000 | 38,300,000 | 435,261 | 87.99 | |
| มหาสารคาม | 17,418,000 | 32,582,000 | 50,000,000 | 572,944 | 87.27 | |
| มุกดาหาร | 17,000,000 | 2,500,000 | 19,500,000 | 225,052 | 86.65 | |
| สุโขทัย | 11,000,000 | 16,920,000 | 27,920,000 | 324,795 | 85.96 | |
| ตราด | 6,700,000 | 7,300,000 | 14,000,000 | 168,304 | 83.18 | |
| พิษณุโลก | 11,800,000 | 17,000,000 | 28,800,000 | 362,860 | 79.37 | |
| อุตรดิตถ์ | 13,500,000 | 13,000,000 | 26,500,000 | 335,292 | 79.04 | |
| ภูเก็ต | 8,000,000 | 11,200,000 | 19,200,000 | 243,733 | 78.77 | |
| กาญจนบุรี | 15,000,000 | 15,000,000 | 30,000,000 | 389,786 | 76.97 | |
| สระบุรี | 34,000,000 | 18,000,000 | 52,000,000 | 690,994 | 75.25 | |
| แพร่ | 12,500,000 | 17,200,000 | 29,700,000 | 394,806 | 75.23 | |
| ปราจีนบุรี | 30,000,000 | 8,000,000 | 38,000,000 | 517,462 | 73.44 | |
| หนองคาย | 30,145,000 | 14,589,400 | 44,734,400 | 611,651 | 73.14 | |
| จันทบุรี | 10,000,000 | 19,000,000 | 29,000,000 | 420,694 | 68.93 | |
| ชัยภูมิ | 43,269,624 | 30,595,326 | 73,864,950 | 1,225,779 | 60.26 | |
| สุราษฎร์ธานี | 57,090,000 | 12,910,000 | 70,000,000 | 1,168,955 | 59.88 | |
| ราชบุรี | 19,000,000 | 21,000,000 | 40,000,000 | 675,460 | 59.22 | |
| พระนครศรีอยุธยา | 40,000,000 | 39,500,000 | 79,500,000 | 1,347,310 | 59.01 | |
| ปัตตานี | 19,102,400 | 30,472,600 | 49,575,000 | 840,263 | 59.00 | |
| เพชรบูรณ์ | 30,188,000 | 43,000,000 | 73,188,000 | 1,277,458 | 57.29 | |
| อำนาจเจริญ | 20,000,000 | 13,271,480 | 33,271,480 | 598,451 | 55.60 | |
| ประจวบคีรีขันธ์ | 18,500,000 | 13,000,000 | 31,500,000 | 606,837 | 51.91 | |
| พะเยา | 13,000,000 | 13,000,000 | 26,000,000 | 509,857 | 50.99 | |
| ลำปาง | 50,000,000 | 5,000,000 | 55,000,000 | 1,096,744 | 50.15 | |
| นครปฐม | 25,000,000 | 27,000,000 | 52,000,000 | 1,085,485 | 47.90 | |
| เพชรบุรี | 18,000,000 | 17,000,000 | 35,000,000 | 785,375 | 44.56 | |
| อุบลราชธานี | 15,701,000 | 48,000,000 | 63,701,000 | 1,459,562 | 43.64 | |
| สุพรรณบุรี | 20,000,000 | 23,000,000 | 43,000,000 | 999,754 | 43.01 | |
| สมุทรสาคร | 15,000,000 | 15,000,000 | 367,834 | 40.78 | ไม่ตั้งงบค่าตอบแทนเจ้าหน้าที่ในการเลือกตั้งไว้ | |
| ชัยนาท | 8,000,000 | 10,000,000 | 18,000,000 | 459,362 | 39.18 | |
| สระแก้ว | 13,247,650 | 13,452,350 | 26,700,000 | 690,270 | 38.68 | |
| นนทบุรี | 50,500,000 | 32,000,000 | 82,500,000 | 2,142,235 | 38.51 | |
| ยะลา | 25,000,000 | 23,000,000 | 48,000,000 | 1,260,365 | 38.08 | |
| สตูล | 8,650,000 | 8,100,000 | 16,750,000 | 442,902 | 37.82 | |
| ยโสธร | 12,231,350 | 16,260,720 | 28,492,070 | 772,265 | 36.89 | |
| บึงกาฬ | 7,639,880 | 7,639,880 | 261,955 | 29.16 | ไม่ตั้งงบค่าตอบแทนเจ้าหน้าที่ในการเลือกตั้งไว้ | |
| อ่างทอง | 6,900,000 | 5,000,000 | 11,900,000 | 409,310 | 29.07 | |
| สมุทรสงคราม | 7,000,000 | 5,000,000 | 12,000,000 | 413,728 | 29.00 | |
| หนองบัวลำภู | 15,000,000 | 15,000,000 | 30,000,000 | 1,057,060 | 28.38 | |
| ลำพูน | 8,500,000 | 12,700,000 | 21,200,000 | 918,761 | 23.07 | |
| อุทัยธานี | 13,000,000 | 11,710,000 | 24,710,000 | 1,114,801 | 22.17 | |
| พังงา | 2,500,000 | 7,000,000 | 9,500,000 | 479,107 | 19.83 | |
| พัทลุง | 10,000,000 | 11,000,000 | 21,000,000 | 1,116,320 | 18.81 | |
| เลย | 21,000,000 | 21,000,000 | 1,259,955 | 16.67 | ไม่ตั้งงบค่าตอบแทนเจ้าหน้าที่ในการเลือกตั้งไว้ | |
| สิงห์บุรี | 4,000,000 | 6,000,000 | 10,000,000 | 678,732 | 14.73 | |
| ระนอง | 4,700,000 | 5,600,000 | 10,300,000 | 840,629 | 12.25 | |
| แม่ฮ่องสอน | 1,493,042 | 0.00 | ไม่มีการตั้งงบประมาณในการจัดการเลือกตั้งไว้ในข้อบัญญัติงบประมาณ อบจ. ปี 2568 |
