‘สมบัติ’ ให้ข้อมูล ศป.กฉ. ย้ำ War Room ภาคประชาชนทำงานเข้ม 11 ทีม พบหลายปัญหา “ถูกมองข้าม” แต่ส่งผลต่อการฟื้นฟูทั้งเมือง ชี้รัฐต้องเป็นตัวกลางเจรจาบริษัทประกัน ลากรถทุกคันออกจากพื้นที่ พร้อมเปิด “หลุมพิเศษ” รองรับขยะน้ำท่วมปริมาณมหาศาล เตือนความเสี่ยงโรคในศูนย์อพยพ–ซากสัตว์จำนวนมาก–ระบบบริจาคล่ม แนะตั้งสเตเดียมเป็นศูนย์กลางและส่งอุปกรณ์ล้างบ้านแทนอาหารแห้ง
วันนี้ (29 พ.ย.68 ) สมบัติ บุญงามอนงค์ ผู้อำนวยการมูลนิธิกระจกเงา เปิดเผยผ่านรายการมหาอุทกภัยภาคใต้ 2568 ว่าหลังจัด War Room ภาคประชาชนได้เพียง 1 วัน ได้รับการติดต่อจากทำเนียบรัฐบาลว่า ภราดร ปริศนานันทกุล รัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรีผู้อำนวยการ ศป.กฉ. อยากคุยด้วย โดยได้เข้าประชุมและอธิบายหลักการฟื้นฟูพื้นที่ภัยพิบัติ รวมถึงชี้เป้าที่รัฐบาลควรทำ และข้อสังเกตในประเด็นเทคนิคที่อาจคาดไม่ถึงแต่ส่งผลสำคัญต่อการฟื้นฟู
ทั้งนี้ ถือเป็นครั้งที่ 2 ที่ได้เข้าไป War Room ของรัฐบาล ครั้งแรกตอนน้ำท่วม 2554 และน้ำท่วมหาดใหญ่ 2568 โดยปัญหาหลักในการฟื้นฟูที่พบ
1. การล้างบ้าน ปัญหาที่ถูกมองข้าม
เมื่อน้ำลดประชาชนกลับบ้าน จะพบความเสียหาย 80-90% มีผู้ประกอบการหลายรายประกาศปิดกิจการ ส่วนการล้างบ้านมีปัญหาซับซ้อน ต้องเคลียร์ของออกจากบ้านก่อน ซึ่งฟูกที่โดนน้ำต้องใช้คน 6-7 คนช่วยกันลาก ของจะกองเป็นภูเขาหน้าบ้าน ทำให้ถนนเหลือแค่เลนเดียว
น้ำประปายังไม่ไหล แม้มาแล้วก็ไหลเอื่อย เพราะทุกคนแย่งใช้น้ำ แรงดันไม่พอ ต้องระดมรถน้ำ 400-500 คัน ไปดูดน้ำจากแม่น้ำมาให้ชาวบ้าน แต่ยังต้องมีภาชนะรองรับ ซึ่งของชาวบ้านไปกับน้ำหมดแล้ว
2. ปัญหารถยนต์จมน้ำ อุปสรรคใหญ่
รถติดขัดบนถนน มากมาย แต่บริษัทประกันที่ต้องรับผิดชอบลากรถต้องหารถของลูกค้าตัวเอง ทำให้เสียเวลา ถนนไม่มีทางเปิดได้ ข้อเสนอของ War Room ภาคประชาชน คือ
- รัฐต้องเป็นตัวกลางคุยกับบริษัทประกันทั้งหมด
- ให้ลากรถทุกคันที่เจอ ไม่ต้องสนใจว่าเป็นรถของบริษัทไหน
- จัดลานจอดรถขนาดใหญ่กระจายหลายแห่ง (ไม่มีที่ไหนรองรับได้ 20,000-30,000 คัน)
- ถ่ายรูป บันทึก GPS ทำฐานข้อมูล เพื่อเชื่อมโยงกับเจ้าของรถและประกัน
ขณะที่ปัญหาการสัญจร ระบบขนส่งสาธารณะไม่ทำงาน บริษัทเรียกรถไม่มีคนขับพอ เดินทาง 1 ชั่วโมงอาจใช้เวลา 2-3 ชั่วโมง
3. การจัดการขยะ ต้องหาหลุมพิเศษ
บ่อขยะปกติถูกออกแบบสำหรับขยะครัวเรือน ไม่ใช่ขยะน้ำท่วมที่มีปริมาณมหาศาล หากนำไปทิ้งบ่อเดิมจะเต็ม ระบบจัดการขยะครัวเรือนจะล่ม ต้องใช้กฎหมายพิเศษ เหมือนกรณีเชียงราย เพื่อเปิดหลุมพิเศษรองรับขยะน้ำท่วมโดยเฉพาะ
4. การจัดการศพ ติดขั้นตอนซับซ้อน
War Room ภาคประชาชนมีทีมศึกษาเฉพาะเรื่องนี้ พบว่า
- ศพที่เก็บได้ 5-6 วันอยู่ในสภาพเน่า ไม่สามารถฉีดฟอร์มาลินได้ ต้องใช้ห้องเย็น
- ญาติไม่สะดวกรับศพทันที จะเกิดภาวะดินพอกหางหมู
- ความเชื่อทางศาสนาหลากหลาย สถานที่ทำพิธีอาจได้รับความเสียหาย
- ต้องลดขั้นตอนการเคลื่อนย้ายศพที่ต้องมีตำรวจ แพทย์ ซึ่งซับซ้อนเกินไป
5. โรคระบาด ความกังวลใหม่
2 โรคที่น่ากังวล คือ ไข้หวัดใหญ่ เพราะศูนย์อพยพเป็นพื้นที่แออัด เอื้อต่อการระบาด และ โรคฉี่หนู จากการสัมผัสน้ำ ต้องศึกษาว่ามีการระบาดหรือไม่ และมีการคัดแยกผู้ป่วยในศูนย์อพยพหรือไม่
6. ซากสัตว์ปัญหาที่ไม่เคยเจอ
ปีนี้เจอปัญหาที่ไม่เคยเจอคือ ซากสัตว์ที่เสียชีวิตในเชิงปริมาณ (วัว ควาย สุนัข) ไม่รู้ว่าของใคร ทิ้งไว้ในพื้นที่ สร้างกลิ่นรุนแรง แต่ไม่มีใครจัดการ
7. การจัดการของบริจาค ระบบล้มเหลว
ภาพที่เกิดทุกครั้ง กล่องบริจาคยัดเข้าห้องประชุม กล่องแรกอยู่ลึกสุด กล่องท้ายอยู่หน้าประตู ไม่มีการคัดแยก เวลาหาของหาไม่เจอ ประกาศว่าขาดนม ขาดอะไร ก็ส่งมาใหม่ แต่ก็หาไม่เจออีก
ข้อเสนอ ควรใช้สนามกีฬา/สเตเดียม เป็นศูนย์รับบริจาคระดับชาติ จัดการแยกของชัดเจน มีระบบทะเบียนการเบิกออก และหยุดส่งข้าวสารอาหารแห้ง เพราะมีเยอะแล้ว ส่งอุปกรณ์ทำความสะอาดแทนเพราะตอนนี้เข้าโหมดล้างบ้านแล้ว
8. การจัดการจราจรต้องมีระบบ
- ต้องทำ One Way ในชุมชน
- ขอความร่วมมือไม่ให้รถที่ไม่จำเป็นเข้าพื้นที่
- อาสาสมัครจะเข้าไปเป็นพัน ๆ คัน ถ้าไม่จัดระบบจะรถติดหนัก
War Room ภาคประชาชน ดำเนินการอย่างไร
สำหรับ War Room ภาคประชาชน แบ่งการทำงานเป็น 11 ทีม 11 ประเด็น ทำงานมาวันที่ 3 แล้ว ประชุมทุกวันตั้งแต่เวลา 13.00-17.00 น. คาดว่าจะทำงานต่อเนื่องประมาณ 2 สัปดาห์ โดยประเด็นส่วนใหญ่ก้าวหน้าไปพอสมควร มองเห็นกระบวนการทั้งหมดแล้ว แต่ยังมีข้อจำกัดของระบบ เกือบทุกเรื่องติดกฎหมาย/ระเบียบราชการ
ทีมงานเชื่อมโยงไปหลายหน่วยงานอย่างอิสระ มีคนในทีมไปนั่ง War Room ภาครัฐ แต่ยังต้องการคนเพิ่ม เช่น นักจัดการภัยพิบัติที่มีประสบการณ์ เพื่อเปิดประเด็นอื่น ๆ เพิ่มเติม
“การจัดการภัยพิบัติมีดีเทล ต้องลงรายละเอียดยิบ ไม่ใช่พูดกว้าง ๆ” สมบัติกล่าว
ภัยพิบัติขนาดใหญ่จะมีช่องว่าง เพราะระบบถูกออกแบบรับมือแค่ภัยระดับคุ้นเคย “รัฐไม่ได้ล้มเหลว แต่ทำได้แค่นั้น ส่วนที่ล้นมาสังคมต้องเข้าไปเก็บตก”
หาดใหญ่เป็นเมืองที่สู้กับน้ำได้ดีมาก แต่รอบนี้น้ำสูงและท่วมนานมาก จึงรับมือไม่ได้ War Room ภาคประชาชนและภาครัฐจะทำงานต่อไปจนกว่าภารกิจจะเสร็จสิ้น พร้อมรับอาสาสมัครที่สนใจเข้าร่วม โดยเฉพาะนักจัดการภัยพิบัติมืออาชีพ
